بی‌تردید طرح مسکن مهر یکی از پرسروصداترین برنامه‌های اجرایی در چندده سال اخیر در کشورمان است. این طرح که با شتابزدگی فراوانی وارد مرحله اجرا شد، با سه ایراد جدی و اساسی همراه بود:
۱ – هرچند شعار اصلی این طرح، شعاری معقول بود، اما با رویه‌ای بسیار نامعقول همراه شد. دولت وقت که به دنبال حذف هزینه زمین از قیمت تمام‌شده مسکن بود، با این توجیه که زمین مسکونی در شهرها، قیمت بالایی پیدا کرده‌است، به واگذاری زمین در حاشیه شهرها روی آورد تا متقاضیان مسکن مجبور به پرداخت قیمت گزاف زمین نشوند. به‌این‌ترتیب و با حرکتی شتابزده، زمین‌هایی بدون فراهم آوردن تسهیلات زیربنایی لازم، در اختیار طرح قرار گرفت. وزیر راه و شهرسازی دیروز در همایش سیاست‌های توسعه مسکن از ساخت‌وساز بیرویه در نزدیکی کلانشهر تهران آن‌هم درحالی‌که سیاست تمرکززدایی مدنظر دولت گذشته‌ بود، سخن گفت.
۲ – تلاش برای کاستن از قیمت تمام‌شده، به‌جای هدایت سازندگان در مسیر افزایش بهره‌وری و صنعتی‌سازی و …، موجبات کاستن از کیفیت بناها را فراهم کرد و به‌این‌ترتیب ساختمان‌هایی را در سبد دارایی ملت جای داد که هنوز به بهره‌برداری نرسیده، دوران فرسودگیشان آغاز شده‌است. به بیان دیگر، این طرح عمر مفید ساختمان‌های کشور را به طرز غیرقابل‌باوری کاهش داده‌است.
۳ – برای تأمین مالی این طرح عظیم، شیوه‌ای عجیب و بسیار نامعقول به کار گرفته‌شد؛ شیوه‌ای که اگر هم منتهی به حل مشکل مسکن در کوتاه مدت می‌شد، دشواری عظیمی را برای نسل بعد و دولت‌های بعدی به ارث می‌گذاشت. رئیس‌جمهور در مجمع بانک مرکزی که صبح دیروز تشکیل شد، به این نکته اشاره کرد که بیش از ۴۰درصد کل پولی که در کشورمان چاپ شده، محصول همین چندسال اخیر و ویژه طرح مسکن مهر بوده‌است.
به‌این‌ترتیب، طرحی که براساس مطالعات جامع کارشناسانه تهیه نشده، و از جنبه نظری قابل‌دفاع نیست، خود را به جامعه، دولت، بودجه و کل اقتصاد ما تحمیل کرده‌است، و تا سالیان‌سال موضوع بحث و بررسی و مناقشه خواهدبود.
سؤالی که این‌روزها ذهن بسیاری از کارشناسان و ناظران دلسوز را به خود مشغول کرده، این است که به‌راستی کی جامعه ما از دست تصمیمات بدون مطالعات کارشناسی یا به قولی “بابک زهرایی‌گونه” رهایی خواهدیافت؟
——————————————
* – این یادداشت در روزنامه جهان اقتصاد شماره سه‌شنبه ۲۵ – ۹ – ۹۳  به چاپ رسیده‌است.

دسته‌ها: سیاست‌گذاری اقتصادی, شهر، زمین و مسکن