آب ، کم‌آبی و کمبود آمار
بی‌تردید در سرزمین ما که با دشواری کم‌آبی روبه‌رو است، آب یک دارایی باارزش است. این دارایی را باید به درستی شناخت و با بهترین و خردمندانه‌ترین شیوه از آن بهره‌برداری کرد. اما به‌راستی جامعه ما با این دارایی باارزش چه برخوردی دارد؟ درباره آن چه می‌داند؟ و چه برنامه‌ای برای استفاده بهینه از منابع محدود آب دارد؟
اولین قدم در مسیر برخورد سنجیده و خردمندانه با مشکل کم‌آبی، تلاش برای کسب اطلاعات دقیق درباب وضعیت منابع آب و میزان مصرف آب است؛ این که در هر بخش از اقتصاد کشور چه میزان آب مصرف می‌شود، تا چه میزان امکان صرفه‌جویی و بهینه‌سازی شیوه مصرف وجود دارد، میزان هدر رفتن آب در مصارف مختلف آن چقدر است، و تا چه حد می‌توان جلو این هدر رفتن‌ها را گرفت و ….
بحران کم‌آبی در سرزمین ما یک دشواری جدید و ناشناخته نیست، و سابقه‌ای بسیار طولانی دارد. پس می‌توانیم انتظار داشته‌باشیم اطلاعاتی جامع و کامل در مورد “آب” در اختیار مسؤولان و کارشناسان این حوزه باشد و با استناد به این نظام آماری جامع و کامل، به رتق‌وفتق امور و تدوین برنامه برای آینده بپردازند. به بیان دیگر، در هر حوزه‌ای هم مشکل کمبود اطلاعات و آمار دقیق داشته‌باشیم، در حوزه دارایی ارزشمندی چون آب، این کمبود غیرقابل‌تحمل‌تر و خسارت‌بارتر است.
برای ارزیابی وضعیت آمار و اطلاعات حوزه آب، فقط کافی است به ماجرای اختلاف بین متولیان دو عرصه نیرو و جهاد کشاورزی توجه کنیم: وزارت نیرو چه میزان “آب” به بخش کشاورزی تحویل می‌دهد؟ بخش کشاورزی چه میزان “آب” دریافت و مصرف می‌کند؟
وزارت نیرو مدعی است ۸۸میلیارد مترمکعب آب به بخش کشاورزی تحویل می‌دهد. اما معاون وزارت جهاد کشاورزی این عدد را قبول ندارد. بااین‌حال او در پاسخ خبرنگار که پس میزان واقعی مصرف آب بخش کشاورزی چقدر است، اطلاعاتی را ارائه می‌دهد، که براساس آن، آمار درست مصرف آب بخش کشاورزی ۸۰ تا ۹۰ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود! (۱)
به بیان دیگر، وزارت جهاد کشاورزی هرچند آمار وزارت نیرو را نمی‌پذیرد، بااین‌حال رقم و برآورد دیگر نیز ندارد تا جانشین این ارقام کند.
در شرایطی که اطلاعات دقیق از وضعیت مصرف آب و میزان هدر رفتن آن و میزان واقعی بهره‌وری آب موجود نیست، طبعاً نمی‌توان انتظار داشت حرکت در مسیر اصلاح امور و رسیدن به شرایط بهتر و مطلوب‌تر، شتاب قابل‌قبولی داشته‌باشد.
برخی کارشناسان معتقدند با توجه به دشواری کم‌آبی، باید از میزان سطح زیرکشت محصولات کشاورزی کاسته‌شود.(۲) برخی دیگر بر ضرورت بالابردن راندمان مصرف آب تأکید دارند. برخی چاه‌های غیرمجاز و بهره‌برداری بیرویه از منابع زیرزمینی را عامل بروز و تشدید بحران می‌دانند. و درنهایت برخی دیگر از ضرورت تغییر الگوی کشت و کاهش تولید محصولاتی که آب فراوان مصرف می‌کنند، سخن می‌گویند.
این همه اختلاف‌نظر و دیدگاه‌های مختلف در شرایطی شکل می‌گیرد که اطلاعات پایه این حوزه، چندان دقیق و قابل‌استناد نیست.
نگاهی سطحی و گذرا به مسائل مرتبط با آب و شیوه برخورد جامعه ما با دشواری “کم آبی” به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های دهه آینده، نشان می‌دهد که ما هنوز درک درستی از شرایط زمان حاضر و آینده نزدیک‌مان نداریم. به بیان دیگر، فاصله ما با جامعه‌ای که خود را آماده رویارویی با “آینده” کرده‌است، فاصله‌ای نجومی است.
————————————————-
۱ – مراجعه کنید به:
اختلاف برسر مصرف آب کشاورزی
۲ – مراجعه کنید به:
سطح زیرکشت محصولات کشاورزی ۲برابر توان آبی کشور است
دسته‌ها: سیاست‌گذاری اقتصادی, مسائل زیست‌محیطی