هفته پیش آقای سعید جلیلی در یک نشست دانشجویی در دانشگاه رازی کرمانشاه و در مقام پاسخ به دانشجویان منتقد که برگه‌هایی با نوشته “ژوله و حیایی پنج میلیون رأی، جلیلی چهارمیلیون رأی” در دست داشتند، جمله‌ای گفت که با سوت و هیاهوی طرفدارانش که قصد تشویق او را داشتند، همراه بود. (۱) سایت‌های خبری پرتعداد حامی ایشان نیز با تیتری تکراری این واقعه را پوشش دادند: “پاسخ جالب جلیلی به مقایسه آرای او با ژوله و حیایی”.(۲) در این یادداشت با صرف نظر از متن سخنرانی ایشان و نقدهای جدی که به آن وارد است، فقط به این نکته حاشیه‌ای اما مهم می‌پردازم که پاسخ ایشان به‌راستی تا چه اندازه “جالب” است و تا چه میزان شایسته سوت و کف و تشویق؟!
ابتدا ببینیم پیام دانشجویان منتقد به آقای جلیلی چه بود؟
آنان در نوشته‌هایی که در دستانشان و روبه‌روی آقای جلیلی گرفته‌بودند، درواقع این نکته را یادآوری می‌کردند که سخنران منتقد سیاست خارجی دولت در یک انتخابات جدی و در شرایطی که دسترسی بی‌حدوحصر به تریبون و رسانه داشت و به اشکال مختلف موردحمایت بود، فقط توانست نظر مثبت ۸% رأی‌دهندگان را جلب کند. البته گروهی از این رأی‌دهندگان نه از روی آگاهی از مواضع ایشان درباب پرونده هسته‌ای و برنامه‌ای که برای حل و فصل مشکلات کشور دارد، بلکه تحت‌تأثیر تبلیغات سنگین رسانه‌هایی که طرف مقابل او را وابستگان دربار انگلیس می‌خواندند، به آقای جلیلی رأی دادند. بدین‌ترتیب گفتمان جلیلی درباب برجام، که شاه‌بیت آن عبارت است از: “مقاومت در برابر زیاده‌خواهی طرف مقابل، حتی اگر نتیجه‌ای جز درهم شکستن کمر اقتصاد ملی و تیره‌روزی اقشار کم‌درآمد و محروم عایدمان نشود”، طرفداران بسیار کمی در کل کشور دارد. بااین‌حال، همین گفتمان کم‌طرفدار در یک تقسیم و توزیع ناعادلانه، بیشترین سهم از تریبون‌های رسمی و رسانه‌ها را در انحصار خود گرفته‌است.
حرف حساب دانشجویان این است که یک گفتمان کم‌طرفدار به‌راحتی می‌تواند در دانشگاه‌ها نشست برگزار بکند، و با استفاده از بودجه دولتی و عمومی، حرف خود را بزند و تبلیغ بکند. اما گفتمان بسیار پرطرفدار رقیب حتی نمی‌تواند با پول توجیبی خود چنین نشستی را با خیرو خوشی برگزار کند و خیالش راحت باشد که سخنران میهمان بدون دردسر می‌آید و می‌رود!
در چنین فضا و شرایطی است که دانشجوی منتقد آقای جلیلی چنین نوشته‌ای را روی دست گرفته و در قالب یک اعتراض مدنی بدون استفاده از سلاح سرد و گرم! به استقبال سخنران حزب رقیب می‌رود.
مقایسه آرای آقای جلیلی در انتخابات خردادماه ۱۳۹۲ با آرای مسابقه پیامکی آقایان امیرمهدی ژوله و امین حیایی در برنامه خندوانه که شهریورماه ۱۳۹۴ برگزار شد، شاید مقایسه معقولی نباشد، اما دانشجویانی که گفتمان خود را بسیار پرطرفدارتر از گفتمان جلیلی، و سهمشان از تریبون‌های رسمی را بسیار نامتناسب با سهمشان از صندوق آرا می‌بینند، این اقدام اعتراضی مسالمت‌آمیز را حق مسلم خود تلقی می‌کنند.
اما آقای جلیلی چه می‌کند؟!
آقای جلیلی در مقام جواب به جای این که با درایت خود، آب سردی بر آتش انتقاد دانشجویان بریزد، و قدمی در مسیر افزایش درک متقابل و تفاهم دو گروه دانشجویی رقیب بردارد، و آنان را به بیشتر مطالعه کردن، عمیق‌تر بررسی کردن، و احساساتی نشدن و … تشویق کند، برعکس، با برداشتی شاذّ و نادرست از شعار طرف مقابل، بر آتش احساسات دو طرف دمیده، و به افزایش فاصله بین دو گروه جوان و پرشور کمک می‌کند.(۳) خلاصه استدلال آقای جلیلی را چنین می‌توان معنی کرد: شما می‌گویید برنامه من برای اداره کشور کمتر از یک برنامه طنز رأی آورده است. پس اگر برنامه آقای روحانی بیشتر از برنامه من و بیشتر از یک برنامه طنز رأی آورده، معنایش این است که هرکس بیشتر موجبات خنده مردم را فراهم کرده، بیشتر رأی آورده‌است! پاسخ آقای جلیلی بیش‌ از این که یک پاسخ متین و مستدل و همراه با نکته‌سنجی باشد، یک “تیکه انداختن” و متلک گفتن است.
ممکن است در این اقدام دانشجویان نوعی توهین مستتر ‌باشد، اما طبعاً یک سخنور هشیار باید به “آن سو”ی شعار منتقدان توجه کند و به این که در ایران اسلامی حتی گروه‌های کم‌تعداد هم می‌توانند آزادانه حرفشان را بزنند، او می‌تواند حتی با ژستی حق به جانب از آزادی منتقدان دفاع کند و بگوید برخلاف دیگران منتقدان خود را بیسواد نمی‌داند!(۴) و … . اما او به جای این همه نکته‌سنجی و هشیاری، شعار دانشجویان را حمل بر توهین و به قول خودش “جسارت” می‌کند، و می‌گوید این “جسارت” بیشتر از که متوجه من باشد، متوجه رئیس‌جمهور منتخب ملت است.
علاوه براین، در چند دهه گذشته بارها و بارها انتخابات در کشورمان برگزار شده، افراد محترمی نامزد شده، گاه رأی آورده و گاه رأی نیاورده‌اند. آیا آقای جلیلی توجه ندارد که این تشبیه توهین‌آمیز نه به منتخب خرداد ۹۲ بلکه به همه این شخصیت‌های محترم و محبوب مردم برمی‌گردد؟!آیا آقای جلیلی رأی آنان را هم به معنی “قدرت بیشتر خنداندن” تعبیر می‌کند؟! اگر آقای جلیلی می‌گوید این نوشته‌ها توهین به آقای روحانی است، من هم می‌گویم این توهین فقط به آقای روحانی نیست، بلکه به همه منتخبین این سال‌هاست.
اما نکته جالب ماجرا این است که این توهین کار دانشجویان منتقد نیست، بلکه کار شخص آقای جلیلی است! زیرا حتی اگر اقدام دانشجویان معنایی توهین‌آمیز داشته‌باشد، بیان و نقل آن و تفسیرش که توهین به چه کسی است ، بیشتر توهین‌آمیز است تا خود آن فعل!! درست مثل این که فرد در مجلسی باشکوه تعبیری نامناسب خطاب به بزرگی به‌کار ببرد، درحالی که معنای آن را نمی‎داند. آن‌گاه فردی از آن جمع میکروفون را در دست مبارک گرفته، و خطاب به مردم بگوید، این عبارتی که فلانی گفت، معنایش فلان فحش رکیک بود! درچنین شرایطی معمولاً به آن فرد می‌گوییم او فحش نداد، تو فحش دادی!
به‌راستی اگر یک سخنور اصلاح‌طلب به‌اصطلاح این‌وری چنین پاسخی می‌داد، همفکران آقای جلیلی تاکنون چندین تحصن خودجوش برگزار نکرده‌بودند؟
اما نکته پایانی این که رسانه‌های حامی آقای جلیلی با پررنگ کردن صفت “جالب” به واکنش آقای جلیلی و مانور دادن روی آن، چنین وانمود می‌کنند که آقای جلیلی به‌عنوان یک سیاستمدار هشیار و زیرک همین که با دانشجویان منتقد روبه‌رو شد، با هشیاری و تیزهوشی خود جوابی دندان‌شکن به آنان داد و به‌اصطلاح کید آنان را به خودشان برگرداند! درحالی‌که پاسخ آقای جلیلی یک پاسخ فی‌البداهه نیست. او با ورود به سالن متوجه نوشته‌های منتقدان می‌شود، و حتی شاید از قبل به ایشان اطلاع داده‌شده‌باشد که شعار منتقدان چیست. اما ایشان بعد از اتمام سخنرانی و در ابتدای مرحله پرسش و پاسخ به این موضوع می‌پردازد. یعنی ایشان فرصتی درحدود یک ساعت دارد که به شعار طرف مقابل فکر کند، و جوابی مناسب پیدا کند. همین نکته از شدت “جالب” بودن پاسخ آقای جلیلی می‌کاهد، و اگر ایرادی به جواب وارد نباشد که البته هست آنهم ایرادات متعدد، تازه می‌توان گفت یک جواب معمولی و فاقد ظرافت به یک انتقاد داده‌شده، که خیلی هم رندانه و تیزهوشانه و همراه با نکته‌سنجی نیست! بدین‌ترتیب به‌جای دم زدن از کیاست و فطانت و بهره هوشی بالای آقای سعید جلیلی، و “پاسخ جالب” نامیدن واکنش ایشان، بهتر است آن را “متلک انداختن”ی بنامیم که البته چندان هم “جالب” و زیرکانه نبود!
سخن در این باب بسیار است برای گریز از اطاله کلام، بقیه را به بهانه سخنرانی بعدی آقای دکتر جلیلی مطرح خواهم‌کرد.
—————————————-
۱ – مراجعه کنید به:
سعید جلیلی: باید جلوی کنسرت ‘ما نمی‌توانیم’ را بگیریم
۲ – پیشنهاد می‌کنم با یک جستجوی ساده عبارت “جلیلی ژوله حیایی” خودتان این موضوع را مشاهده کنید.
۳ – تأمل در کلیپ کوتاه سخنان آقای جلیلی و واکنش دو گروه دانشجو مؤید این ادعای من است.
۴ – آقای روحانی در دورانی که برجام مورد بررسی و نقد بود، از اندیشمندان و متفکران جامعه خواست دراین باره نظر بدهند. اگر نقدی هم مطرح می‌شود از طرف دانایان باشد نه افرادی که دانش کافی برای کار ندارند. همین مطلب بارها مورد استناد و استفاده مخالفان ایشان در هجمه‌ توپخانه رسانه‌ای قرار گرفت و ادعا کردند که او به مخالفانش توهین کرده، و آنان را بیسواد می‌خواند!

دسته‌ها: یک‌کمی سیاسی