در حاشیه سخنان اخیر آیت‌الله جوادی‌آملی
چندروز پیش آیت‌الله جوادی‌آملی در دیدار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مناسبت روز کارگر سخنان تندی نسبت به فقر و فساد و بی‌عدالتی در جامعه بیان کرد. به گفته ایشان، ملت در اوایل انقلاب فشارهای مختلف از جمله جنگ تحمیلی، بمباران‌ها، ترور شخصیت‌ها و … تحمل کرده‌اند، اما بدون شک همین مردم اختلاس‌ها و بی‌عرضگی‌های مسؤولان را تحمل نمی‌کنند. باید بدانیم که مسایلی مانند دوتابعیتی بودن مسؤولان و پر کردن جیب برخی افراد تحمل نمی‌شود. باید بدانیم اگر ملت به‌خاطر همین مسایل نامطلوب شورید، دیگر همه را می‌شورد و کنار می‌گذارد. (۱)
متن زیر حاصل مصاحبه‌ام با سایت مردمسالاری‌آن‌لاین (۲) در مورد سخنان ایشان است:
مخاطب آیت‌الله جوادی آملی کل نظام تصمیم‌گیری کشور است
سخنان صریح آیت‌الله جوادی آملی در قبال اوضاع اقتصادی کشور، به‌نوعی منحصربه‌فرد بود. کمتر دیده‌شده که در طول ۳۹ سال از انقلاب، یک عالم دینی چنین جهت‌گیری صریحی در قبال مسائل اقتصادی کشور از خود نشان دهد. اما مخاطب این سخنان کیست؟
ناصر ذاکری کارشناس حوزه اقتصاد در گفتگو با “مردم‌سالاری آنلاین” می‌گوید سخنان ایشان هرچند که در حضور وزیر کار دولت آقای روحانی مطرح شده‌است، اما قطعاً مخاطب سخنان ایشان، عموم نظام تصمیم‌گیری است نه یک دولت خاص. مجموعه فعالان سیاسی مدنظر ایشان است.
ذاکری در قبال این سخن آیت‌الله جوادی آملی که “چگونه است کشور ۸۰۰ میلیونی که نظامی کمونیستی و بی‌دین دارد می‌تواند کشور خود را اداره کند اما ما یک کشور ۸۰ میلیونی هستیم و این همه امکانات و آب و خاک مناسب داریم در مشکلات خود می‌مانیم،” ابراز داشت: این سخن درستی است. در حال حاضر متناسب با امکانات و موقعیت و منابع کشور، رتبه ایران در اقتصاد جهانی قابل‌پذیرش نیست. درواقع در حق این امکانات، نوعی جفا صورت گرفته‌است. ایران متناسب با این موهبت‌ها نتوانسته‌است رشد مناسب اقتصادی داشته‌باشد.
او ادامه داد: در چند سال اخیر کشورهای شرق آسیا رشد حیرت‌انگیزی در اقتصاد را به ثبت رسانده‌اند. در طول ۳۷سال گذشته اقتصاد ویتنام ۲۵برابر و اقتصاد مالزی ۱۹برابر شده‌اند این درحالی است که امکانات این کشورها به‌هیچ‌وجه قابل‌مقایسه با امکانات و ثروت موجود در ایران نیست. با این اوصاف، اقتصاد ایران طی این دوره فقط در حدود ۷برابر شده‌است، که البته این میزان رشد هم با دوپینگ نفت و صادرات هندوانه و سیب زمینی رخ داده‌است. ما به اقتصاد کشور جفا کرده‌ایم. این همه امکانات و منابع در دسترس ما بوده، اما از آن‌ها خوب بهره‌برداری نکرده‌ایم.
ذاکری ضمن تایید سخنان آیت‌الله جوادی آملی گفت: البته این موضوعات باید دقیق‌تر بررسی شوند؛ درغیراین‌صورت ما را به اشتباه می‌اندازند.
وی با اشاره به بخشی از سخنان آیت‌الله جوادی آملی که دانشگاه‌های ما پشت‌میزنشین تربیت نکنند، ابراز داشت: البته این فقط یکی از مشکلات کوچک کشور است. دانشگاه‌های ما متناسب با نیاز بازار، تحول و گسترش نداشته‌اند. در هر بخشی از کشور که فرصت و توانایی به وجود آمده، بلافاصله رشته‌ای هم سنخ با آن راه اندازی شده‌است. این رویکرد اشتباه منجر به این شده که نظام آموزشی کشور با بحران صندلی‌های خالی مواجه شود؛ چرا که یک ظرفیت ناسازگار در کشور به راه انداخته‌ایم.
او افزود: در چهار دهه اخیر نظام آموزشی کشور در مسیری حرکت نکرده‌است که نیازهای متناسب بازار را بتواند حل و فصل کند. اما این تمام مشکلات ما نیست. مسائل مربوط به سیاستگذاری، تعامل با جهان، مدیریت مبتنی بر فامیل‌سالاری و سیاست‌زدگی اقتصاد از جمله مشکلاتی است که مانع به وجود آمدن معیاری اقتصادی برای سنجش مشکلات اقتصاد شده. هر مشکل اقتصادی که در مملکت ایجاد شود، بلافاصله به سیاست ربط دادهمیشود. به همین دلیل در ریشه‌یابی اساسی در قبال معضلات اقتصادی، ناکام مانده‌ایم.
این کارشناس حوزه اقتصاد در پاسخ به این سؤال که آیا مشکلات اقتصادی کشور به حدی رسیده‌است که به گفته آقای جوادی آملی، ملت قیام کند و همه آن‌ها را به دریا بریزند، گفت: ایشان به‌عنوان یک عالم دینی، مساله‌ای خاص را مطرح کرده‌اند. زمانی عالمان دینی در جامعه ما از اعتبار و عظمت و احترام خاصی برخوردار بودند. براساس گفته‌های ایشان متأسفانه ما به مسیری رفته‌ایم که بسیاری از مردم به معنویات کم‌توجه شده‌اند. این به خاطر عملکرد ضعیف ما است.
او گفت: بر اساس سخن ایشان باید گفت که ما به اسم مدیریت اسلامی، مشکلات فراوانی ایجاد کرده‌ایم. در قانونگذاری نیز صرفاً به ظاهر توجه کرده‌ایم. به‌عنوان مثال مسأله اساسی در کشور اکنون حجاب است و نه بحران‌های اساسی اقتصادی. به همین خاطر از سخن ایشان چنین تعبیری به دست می‌آید که علمای دینی کشور، نگران مشکلات اقتصادی کشور نیستند و فقط نگران بدحجابی‌اند.
وی افزود: در حقیقت ایشان به این موضوع اشاره دارند که مسؤولان و سیاستگذاران در کشور ذهنیتی خاص از عالمان دینی در جامعه ساخته‌اند که حساسیت آن‌ها صرفا به حجاب و مسائلی از این قبیل است. به همین دلیل مردم حس می‌کنند که مشکلات معیشتی – اقتصادی آن‌ها با این سیستم حل نمی‌شود. مشکلات اقتصادی در کشور زیاد است. فقر در کشور گسترش پیدا کرده‌است. اقشار مردم سال‌ها به واسطه تورم ۲ رقمی دچار سختی‌هایی شده‌اند. در چنین شرایطی وقتی مردم بدانند که عالمان دینی به جای حل مشکلاتشان صرفاً به بدحجابی و ماهواره و تلگرام بند می‌کنند، به‌طور طبیعی از این درگاه رویگردان می‌شوند. نگرانی ایشان (آیت‌الله جوادی آملی) از همین موضوع است. به نظر من نظر ایشان این است که مسئولان کشور، تصویری از دین ارائه کرده‌اند که برای مردم جذابیتی ندارد و زننده است.
ذاکری اشاره کرد: ایران که نظامی اسلامی دارد در مقابل سایر کشورهایی که هیچ معنویتی در نظام آن‌ها وجود ندارد، به لحاظ رشد اقتصادی عقب افتاده‌است. انگار روش ما غلط است. اگر اعتراضاتی شبیه دیماه گذشته اتفاق افتاد، نباید فوری آن‌را به بیگانگان نسبت داد.
او گفت: باید در مورد مسائل کشور مقداری عمیق‌تر تأمل کرد. در طول ۲۷ سال گذشته (بعد از اتمام جنگ با عراق) تا به امروز، در جهان شاهد این مسأله هستیم که صنعت گردشگری حدود ۲۲ هزار میلیارد دلار کسب درآمد داشته‌است. این رقم بین کشورهای مختلف تقسیم شده‌است و هر کشوری متناسب با توان و مدیریت خود، کسب درآمد داشته‌است. فرانسه ۵/۴ درصد، اسپانیا ۴ درصد درآمد کسب کرده‌اند. حتی ترکیه و کشورهای عربی هم درآمد مناسبی داشته‌اند. اما درآمد ما بسیار ناچیز بوده است. چرا؟ چون گردشگری در ایران، مشکل‌ساز است. اگر حجابشان را رعایت نکنند، دنیا به هم می‌ریزد! ما چنین ذهنیت غلطی با دنیا داریم که به نوبه خود در اقتصاد تأثیراتی هولناک داشته‌است. اگر صرفاً در این حوزه (گردشگری) تأمل می‌کردیم، ارزش درآمد ما به حداقل ۸۰۰ میلیارد دلار می‌رسید. اما به خاطر برخی از اتفاقات و برخی ذهنیت‌ها، این امر میسر نشده‌است. نتیجه این رویکردها را نیز در میدان امیر چخماق یزد علناً می‌بینیم که به بهانه دفن پیکر مطهر شهدا، یک اثر تاریخی را نابود می‌کنند. برخی نمی‌فهمند گردشگری چیست. اما این قدرت را دارند که مانع این امر شوند.
این کارشناس حوزه اقتصاد با اشاره به سخن آیت‌الله جوادی آملی مبنی بر این‌که بسیاری از کشور فرار کردند یا جای فرار خود را فراهم آوردند، اما ما جای فرار نداریم،” گفت: این نکته ایشان جای تقدیر دارد. ایشان با این جمله، کُد خاصی به ما ارائه کرد‌اند. ما موقعیتی را ایجاد کرده‌ایم که برخی افراد ثروتی را به دست آورده‌اند. از اکنون این افراد می‌توانند راحت بگریزند. ایشان (جوادی آملی) می‌گویند که ما در کنار این ملت هستیم و اگر مشکلی پیش آید مردم را رها نمی‌کنیم. او معتقد است که این مسؤولان صداقت ندارند. من خوشحالم که یک عالم دینی تا این حد شهامت دارد که مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور را در چنین بیاناتی ابراز دارند.
ذاکری در پاسخ به این سؤال که آیا مخاطب انتقادات اقتصادی جوادی آملی، صرفاً دولت است تصریح کرد: سخنان ایشان در حضور وزیر کار دولت آقای روحانی مطرح شده‌است. بر این اساس قاعدتاً مجموعه مسائل رفاهی کشور مد نظر خواهدبود. بی‌عدالتی مسأله مهمی است که در سخنان ایشان مطرح شد. آیا بی‌عدالتی موضوعی است که صرفاً با سر کار آمدن فلان وزیر به وجود آمده‌است؟ مسأله باید عمیق‌تر از این باشد. شخصاً تصور نمی‌کنم که منظور ایشان انتقاد از یک دولت یا شخص خاصی باشد. مشخصاً یک مجموعه خاص مد نظر است که نتیجه تصمیمات آن، اوضاع کنونی است. به هر حال عموم اشخاص فعال در حیطه اقتصادی – سیاسی کشور نیز به‌عنوان یک عضو از این حکومت فعال هستند.
وی افزود: قطعاً مخاطب سخنان ایشان، عموم نظام تصمیم‌گیری است نه یک دولت خاص. مجموعه فعالان سیاسی مد نظر ایشان است؛ از ائمه جمعه تا روحانیت و علما و … هم مخاطب این سخنان هستند.
————————————-
۱ – مراجعه کنید به:
آیت‌الله جوادی‌آملی: اگر باوجود مشکلات ملت قیام کند، همه مارا به دریا خواهدریخت
۲ – مراجعه کنید به:
مخاطب آیت‌الله جوادی آملی کل نظام تصمیم‌گیری کشور است
دسته‌ها: سیاستگذاری اقتصادی, یک‌کمی سیاسی