بازارهای مالی را جذابتر کنید *
متن زیر حاصل مصاحبهام با روزنامه عصر اقتصاد درمورد بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف سود سپردههای روزشمار بانکی است:
ناصر ذاکری، اقتصاددان و کارشناس و پژوهشگر مسائل اقتصادی در گفتگو با عصراقتصاد، درخصوص بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف سود سپردههای روزشمار بانکی، گفت: اگر منظور از این بخشنامه این است که در فرمول محاسبه سود تعلقگرفته به سپردههای کوتاهمدت بهجای روزشمار به موجودی آخر ماه تعلق گیرد، قاعدتاً اثر کوچکی در هزینههای جاری بانکها دارد و در این شرایط بانکها سود کمتری به مشتریان پرداخت خواهندکرد.
این اقتصاددان ادامه داد: با در نظرگرفتن میزان سپردههای روزشمار بانکی، بخشنامه جدید میتواند تا حدودی هزینه بانکها در پرداخت سود به سپردهگذاران را کاهش دهد. هرچند ممکن است با توجه به میزان این سپردههای روزشمار، این کاهش هزینه ارزش ریالی چندانی برای بانکها نداشتهباشد، اما درمقابل میتواند در رفتار مشتریان با بانک مبنی بر کاهش سپردهگذاری آنها مؤثر باشد.
کاهش انگیزه سپردهگذاری با حذف سودهای روزشمار
وی در ادامه تصریح کرد: با حذف سودهای روزشمار، انگیزه مشتریان خرد برای سپردهگذاری در بانک، کاهش مییابد و به عبارتی ارتباط صاحبان حساب و بانک با یکدیگر تضعیف میشود. رقابت بانکها برای جذب مشتریان بیشتر، تحت تأثیر قرار میگیرد و بانکها دیگر نمیتوانند با ابتکارات و خلاقیتهای خود، مشتریان سایر بانکها را جذب کنند و این میتواند اثر منفی از نظر کاهش درجه کارآمدی بانکها در پی داشتهباشد.
این پژوهشگر ارشد مسائل اقتصادی با اشاره به اهداف بانک مرکزی برای حذف سودهای روزشمار بانکها، اظهار کرد: احتمالاً هدف بانک مرکزی، کاهش هزینههای تأمین مالی بانکها و وادار کردن صاحبان سپرده به استفاده کارآمد از داراییهای خود باشد، که در این چارچوب قابلتوجیه است.
وی با اشاره به اینکه درحالحاضر حذف سودهای روزشمار توجیهی ندارد، عنوان کرد: بانکها مشتریان متعددی دارند که منابع خود را در حسابهای کوتاهمدت با هدف دریافت سود روزشمار نگهداری و تبادلات مالی با مشتریان سایر بانکها دارند. بنابراین منابع موجود این سپردهها از یک حساب کوتاهمدت به حساب بانکی کوتاهمدت دیگری جابهجا میشوند و در مجموع سیستم بانکی پولی را از دست نداده و فقط شاهد جابهجایی منابع میان بانکها هستیم. ازاینرو حذف سود روزشمار میتواند اثر اندکی بر هزینههای پرداخت سود داشتهباشد، اما رابطه مشتریان با بانک را تخریب میکند.
تضعیف فضای رقابتی بانک ها با حذف سودهای روزشمار
ذاکری تصریح کرد: با حذف سود سپردههای روزشمار بانکی، فضای رقابتی میان بانکها و انگیزه مشتریان برای انتخاب بانکی که خدمات بهتری ارائه میکند، تضعیف میشود و تفاوت میان بانکها از بین میرود. بنابراین این سیاست کارآمد نیست و با کاهش رقابت میان بانکها، انگیزه برای افزایش کارایی، بهرهوری و جلب رضایت مشتریان هم تحت تأثیر قرار میگیرد.
ضرورت تدوین بسته سیاستی برای ساماندهی بازار سپرده گذاری
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه خاطرنشان کرد: ضروری است بانک مرکزی بستهای از سیاستها را با هدف ساماندهی بازار سپردهگذاری و تلاش برای استفاده از سپردهها در مسیر بهتر، بهگونهای که صاحبان نقدینگی انگیزه بیشتری برای سپردهگذاری داشتهباشند، به کار گیرد. در ابتدا بهتر است بازار جایگزین سپردهگذاری بانکی داشته، و جذابیتهایی را در آن ایجاد کنیم و سپس زمینه را برای سپردهگذاری در بانکها محدود کنیم.
پرداخت سود در اقتصاد خطرناک است
ذاکری با بیان این مطلب که در شرایط منطقی یک اقتصاد سالم، گرفتن سود سپرده برای اقتصاد خطرناک است، تأکید کرد: اینکه افراد برای دریافت سود، تشویق به سپردهگذاری در بانکها شوند، جنبه مثبتی برای اقتصاد محسوب نمیشود. اقتصاد ما حجم نقدینگی بسیار بالایی داشته که اصولاً تناسبی با ظرفیتهای تولیدی کشور ندارد.
ضرورت تقویت و ایجاد جذابیت در بازار سرمایه
این اقتصاددان با اشاره به روشهای منطقی برای مدیریت سپردهها و استفاده بهینه از این میزان نقدینگی، تصریح کرد: نباید در ابتدای امر عرصه را برای سپردهگذاران محدود کرد، بلکه بازارهای هدف مانند بازار سرمایه را تقویت کنیم. جذابیتهایی را در بورس ایجاد و فضا را برای سرمایهگذاران و صاحبان نقدینگی بهگونهای مهیا کنیم که نسبت به گذشته با ریسک کمتری مواجه شده و سود مناسبی نیز به دست آورند.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: قطعاً با اعمال محدودیت برای سپردهگذاران، صاحبان نقدینگی را وادار میکند نقدینگی خود را از بانکها خارج و در بازارهای به مراتب مخرب تر مانند سکه و دلار خانگی و … به کار گیرند.
ذاکری در ادامه این گفتگو در خصوص انتشار اوراق گواهی سپرده، گفت: اقدام سال گذشته بانک مرکزی مبنی بر انتشار این اوراق، در آن زمان و با توجه به شرایط خاص اقتصاد کشور حرکت مثبتی بود. بازار سپردهگذاری در کشور ما به دلیل حجم عظیم نقدینگی و نبود فرصتهای دیگر برای سرمایهگذاری خطرناک است. اما در شرایط موجود باید میان بد و بدتر باید یکی را انتخاب کرد. بنابراین از طرفی میتوان با انتشار اوراق گواهی سپرده و تمدید آن، درآمد هنگفت و بدون زحمتی را برای صاحبان نقدینگی ایجاد کرد و یا درصورت عدمتمدید این اوراق در سررسید مقرر شده، مشتریان بانکی را ناچار به خروج منابع از بانکها کرد، که قطعاً آسیب بیشتری به اقتصاد کشور وارد خواهدشد.
پرداخت سود در مقیاس بالا توجیه ندارد
این اقتصاددان تأکید کرد: منطقی است که پرداخت سود به سپردهگذاران در مقیاس بالا توجیه ندارد و حتی در بسیاری از کشورها برای سپردهگذاری در بانک، مالیات پرداخت میشود. بههرحال تا زمانی که بازار جایگزین ایجاد نکنیم، برخورد با اینگونه سپردهگذاریها، امر نسنجیدهای است. درست است که با انتشار این اوراق، سودهای گزافی به سپردهگذاران پرداخت میشود، اما درمقابل اگر این حجم بالای نقدینگی وارد سایر بازارهای غیرمولد شوند، بهمراتب خطرناکتر خواهدبود.
انتشار اوراق گواهی سپرده ، مُسکّن کوتاهمدت است
وی با تأکید براینکه انتشار اوراق گواهی سپرده، مُسکن کوتاهمدت است، افزود: با تمدید مجدد این اوراق هزینههای گزافی ایجاد میشود، اما مانع ورود نقدینگی به سایر بازارها مانند مسکن، کالا، طلا و ارز میشود .
این اقتصاددان درخصوص تبعات عدمتمدید اوراق گواهی سپرده، تصریح کرد: با توجه به اینکه دارندگان نقدینگی عظیم در کشور به دنبال سود بیشتر هستند، عدمتمدید این اوراق موجب افزایش قیمت در سایر بازارها میشود. بنابراین میتوانیم به جای تلاش برای مهار نقدینگی با روشهای دستوری، با روشی منطقی تا حد امکان آن را مدیریت کنیم.
استفاده از نظرات کارشناسان در تصمیمات اقتصادی
این کارشناس مسائل اقتصادی با انتقاد از اینکه سیاستهای کلان کشور معمولاً متکی بر حسابگری علمی نیست، خاطرنشان کرد: متأسفانه تصمیمات اقتصادی در فضایی بسته و معمولاً بدون توجه به نظرات کارشناسان دلسوز اتخاذ میشود، و این نگرانکننده است. بهتر است تا مقامات مسؤول از نظرات کارشناسی و مطالعات کارشناسان دلسوز کشور در حوزههای مختلف و بر اساس محاسبات واقعی استفاده کرده و به نظرات این کارشناسان برجسته اعتماد کنند.
——————————-
* – این مصاحبه در روزنامه عصر اقتصاد شماره چهارشنبه ۵ – ۱۰ – ۹۷ به چاپ رسیدهاست.
دستهها: سیاستگذاری اقتصادی