متن زیر حاصل مصاحبه‌ام با سایت اگزیم‌نیوز در مورد امکان تنظیم لایحه بودجه بدون اتکا به درآمدهای نفتی است:

حذف درآمدهای نفتی از بودجه نیازمند مشارکت مردم
ناصر ذاکری پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو با “اگزیم‌نیوز” از شروط جدایی اقتصاد ایران از درآمدهای نفتی سخن گفت. به گفته او : به هر حوزه‌ای که می‌نگریم، متأسفانه وابستگی شدیدی به نفت به چشم می‌خورد. لذا اگر بخواهیم چنین کاری انجام شود، بدون تردید به یک جراحی بزرگ نیاز داریم. این جراحی فقط با مشارکت مردم شدنی است.
ذاکری ابراز داشت: از زمانی که بحث درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور مطرح شد، به‌تدریج اقتصاد کشور در همه حوزه‌ها به درآمدهای نفتی وابسته گردید؛ به‌گونه‌ای که حتی زنبورداران هم خواهان دریافت پول نفت جهت واردات شکر و در نهایت تولید عسل از این مسیر بودند. تمام حوزه‌های اقتصادی و غیراقتصادی کشور اسیر درآمدهای نفتی شد. در بسیاری از مواقع سیاستمداران و متولیان امر تلاششان این بود که این وابستگی را کاهش دهند. اما هیچ‌وقت این کار را جدی نگرفتند؛ چرا که کار مشکلی بود. البته در مواقعی که محدودیت‌هایی در رابطه با درآمدهای نفتی داشتیم و فروش نفت کم می‌شد، پیگیری‌هایی نیز صورت می‌گرفت. در حال حاضر نیز اگر از کاهش وابستگی به درآمدهای نفت صحبت می‌شود، از آن جهت نیست که بخواهیم فی‌الواقع از درآمدهای نفتی خلاص شویم؛ بلکه فقط می‌خواهیم بر اساس شرایط امروزی تصمیم صحیح را انتخاب کنیم.
وی ادامه داد: به هر حوزه‌ای که می‌نگریم، متأسفانه وابستگی شدیدی به نفت به چشم می‌خورد. لذا اگر بخواهیم کاری انجام شود، بدون تردید به یک جراحی بزرگ نیاز داریم. این جراحی شدنی است و محال نیست. اما مردم را هم نباید فراموش کرد. مردم ما در قالب یک همه‌پرسی باید بپذیرند که نفت و درآمدهای نفتی صرفاً صرف عمران و آبادانی کشور شود و صرف هزینه‌های جاری نگردد. تبعاتی که این مسأله دارد، بسیار زیاد خواهد بود.
او تصریح کرد: در حال حاضر مسؤولان کشور اعلام می‌کنند میزان صادرات غیرنفتی کشور ده‌ها میلیارد دلار است. اما وقتی همان اقلام صادرات غیرنفتی را بررسی می‌کنیم، بخش مهمی از این صادرات غیرنفتی وابسته به درآمدهای نفتی است.
این پژوهشگر اقتصادی گفت: می‌توان‌گفت بسیاری از اقلام صادراتی کشور نه‌تنها به سود ما نیست، بلکه حتی ضررده تلقی می‌گردد. به عنوان نمونه محصولات کشاورزی صادراتی آب فراوانی را جهت به بار نشستن، مصرف می‌کنند. این در حالی است که این محصولات بدون هیچ فرآوری و با ارزش افزوده کمتری صادر می‌شوند. با آماده شدن افکار عمومی و ضمن جریان‌سازی برای مردم، به گونه‌ای که مردم پذیرای این موضوع باشند، می‌توان به آینده این تصمیم بزرگ خوشبین باشیم. اگر در قالب یک همه‌پرسی از مردم بخواهیم که از درآمدهای نفتی جدا شویم و مردم هم موافق این مسأله باشند، آینده این تصمیم روشن است. اکنون بزرگترین ذخیره ارزی را کشور نروژ در اختیار دارد که این ذخیره ارزی به فروش نفت باز می‌گردد. ما هم می‌توانیم به چنین جایگاهی برسیم.
ذاکری ابراز داشت: در اقتصاد ایران ظرفیت‎های فراوانی برای بهره‌برداری در اختیار داریم. اینگونه نیست که به غیر از نفت هیچ منبع دیگری در اختیار نداشته‌باشیم. ولی متأسفانه به این موارد بی‌اعتنایی می‌شود. کشور ما در مسیر ارتباط ریلی و هواییِ شرق آسیا با غرب اروپا است. ما می‌توانیم فرودگاه‌های خودمان را گسترش بدهیم. اکنون فرودگاه دبی روزانه بیش از ۱۰۰۰ پرواز دارد. ما می‌توانستیم ضمن تأسیس فرودگاهی بزرگ و معتبر در داخل کشور، چنین جایگاهی را از آن خود کنیم و طی آن خدمات گسترده‎ی بین‌المللی ارائه دهیم، که درآمد فراوانی از این مسیر کسب می‌شد. در حوزه‌های کشاورزی و فرآوریِ محصولات دریایی هم درآمد زیادی قابل‌دسترسی است. اما اقتصاد نفتی تمام بخش‌های اقتصاد ایران را به خود وابسته کرده‌است.
این محقق اقتصادی، در پاسخ به این سوال که برای موفق شدن در حذف درآمدهای نفتی و عدم تزریق این درآمدها به هزینه‌های جاری کشور، چه سیاست‌هایی را باید اندیشید، تصریح کرد: همانطور که گفته شد این کار مشکلی است؛ چراکه وابستگی ما به درآمدهای نفتی بسیار زیاد است. پیشتر این موضوع مطرح می‌شد که به جای نفت، به سمت فروش فرآورده‌های نفتی برویم. البته در این زمینه سرمایه‌گذاری‌هایی نیز صورت گرفت و موقعیت‌هایی هم فراهم شد. ما می‌توانیم در حوزه پتروشیمی فعالیت داشته‌باشیم. لازمه‌ تمامی این امور تعامل با جهان خارج است تا بتوانیم در حوزه‌ خارجی بهتر عمل کنیم. به نظر من این کار هرچند در بلندمدت مسیر روشنی است، ولی در کوتاه‌مدت می‌تواند مشکلات فراوانی را فراهم کند. این کار به اراده‌ سیاسی نیاز دارد تا در دوره‌ای ده‌ساله به‌تدریج به نتایج مطلوب برسیم.
———————-
* – متن این مصاحبه در اینجا قابل‌دسترسی است.

دسته‌ها: برنامه‌ریزی و بودجه, سیاست‌گذاری اقتصادی