اقتصاد ما و هزینه‌های سرسام‌آور حوادث ترافیکی
براساس اطلاعات موجود، هزینه‌های مستقیم ناشی از حوادث ترافیکی در کشورما سالانه در حدود ۱۸هزار میلیارد تومان برآورد شده‌است.(۱) اگر سایر اقلام هزینه از جمله خسارت به خودروها، خسارت‌های ناشی از معلولیت و ازکار افتادگی، غیبت از محل کار در ایام بستری و درمان و هزینه‌های ناشی از مشکلات روحی و روانی را هم به این رقم اضافه کنیم، به رقمی بمراتب سرسام آورتر می رسیم.
بااین‌حال، اگر فقط رقم هزینه‌های مستقیم را ملاک بررسی قرار دهیم، می‌توان با یک محاسبه ساده به این نتیجه رسید که سهم هر ایرانی از این هزینه مستقیم ماهانه در حدود ۲۰هزار تومان است، یعنی ۴۵درصد یارانه دریافتی! به بیان دیگر هر ماه از کل یارانه دریافتی هر فرد از افراد جامعه ۴۵درصد بابت خسارات سوانح ترافیکی کسر شده و هدر می‌رود. بزرگی این رقم ایجاب می‌کند که مسؤولان مربوط هرچه سریع‌تر برنامه‌هایی برای کاهش این خسارت‌ها تدوین و اجرا کنند.
درواقع خسارت ناشی از سوانح ترافیکی اجتناب‌ناپذیر است، و به‌طور طبیعی باید انتظار بروز حوادثی از این نوع را داشت. اما می‌توان با اعمال سیاست‌های هوشمندانه تا حد امکان میزان این خسارت‌ها را کاهش داد.
بهترین شاخص کمی که برای بررسی وضعیت یک جامعه از نظر حجم و چگونگی خسارات سوانح ترافیکی به کار گرفته‌می‌شود، میزان مرگ‌ومیر ناشی از این حوادث به‌ازای هر صدهزار نفر جمعیت است.
در کشور ما این رقم برابر با ۳۲٫۱نفر به‌ازای هر صدهزار نفر است. در مقام مقایسه باید بگویم این رقم در فرانسه ۵٫۱نفر و در آلمان فقط ۴٫۳نفر است. به‌بیان‌دیگر، میزان مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی در کشور ما که جمعیتی در حدود نصف مجموع جمعیت دو کشور فوق را دارد، ۳٫۶۶برابر مجموع مرگ‌ومیر این دو کشور است!(۲)
برای تجسم بهتر ابعاد مسأله، مثال عددی دیگری بزنم: از کل جمعیت جهان که بیش از ۷میلیارد نفر است، فقط ۳٫۳۵درصد در کشورهایی زندگی می‌کنند که خطر مرگ‌ومیر ناشی از حوادث ترافیکی‌شان بیشتر از کشورما است! به عبارت دیگر ۹۵٫۴درصد از مردم جهان از شرایطی بهتر نسبت به ملت ما برخوردارند.
راستی چه شده‌است که در این مورد خاص به قعر جدول جهانی سقوط کرده‌ایم؟
معمولاً تا از سوانح ترافیکی صحبت می‌کنیم، همگان یاد آداب رانندگی و عدم‌رعایت قوانین و مقررات می‌افتند؛ اما این فقط یکی از عوامل تأثیرگذار است. در نگاهی عمیق‌تر، می‌توان عوامل تعیین‌کننده میران سوانح ترافیکی را به شرح زیر برشمرد:
۱ – مشکلات فنی مربوط به زیرساخت‌ها و جاده‌ها، شامل غیراستاندارد بودن جاده‌ها، ناهمواری و وجود چاله، گردنه‌ها و گذرگاه‌های خطرآفرین، نبود دید کافی و …
۲ – ازدحام و تردد بیش از ظرفیت جاده‌ها در مکان‌ها و زمان‌های خاص
۳ – نقص فنی و استاندارد پایین ایمنی خودروها
شاید بتوان با افزایش مراقبت در مورد معاینه فنی خودروها از حضور خودروهای معیوب و خطرساز در جاده‌ها جلوگیری کرد. اما وقتی خودروهای عرضه‌شده به بازار بدون رعایت اصول ایمنی تولید شده‌باشند، خطر در کمین مردم خواهدبود. درواقع اگر ناوگان خودروی کشور از خودروهای با درجه ایمنی بالاتر تشکیل می‌شد، با فرض ثابت بودن سایر شرایط، تعداد مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی به مراتب کاهش می‌یافت.
۴ – عامل انسانی
بی‌احتیاطی رانندگان، بی‌توجهی به قوانین و مقررات و رعایت استانداردها و اصول ایمنی نیز عامل مهم وقوع سوانح است. ازدحام بعد از وقوع سانحه که موجب کندی کمک‌رسانی و افزایش مرگ‌ومیر می‌شود، هم از این نوع است.
۵ – نبود امکانات کمک‌رسانی سریع و اصولی به حادثه‌دیدگان
در بسیاری از موارد، اعزام به‌موقع حادثه‌دیدگان به بیمارستان می‌تواند موجب نجات مصدومین بشود، اما تا تیم امداد بیایند، کار از کار گذشته‌است. همچنین اقدامات خودسرانه افراد با هدف کمک به حادثه‌دیدگان، گاه موجب بروز ضایعات جبران‌ناپذیر درحد قطع نخاع مصدوم می‌شود.
به‌طوری‌که ملاحظه می‌شود، هیچ‌یک از این عوامل، ویژگی اجتناب‌ناپذیری و به‌اصطلاح مقدر بودن را ندارند. نهادهای مسؤول می‌توانند با مطالعه دقیق، سهم این عوامل را شناسایی کرده، و با به کارگیری روش‌های کارشناسانه، خسارات ناشی از هر عامل را به حداقل برسانند.
حال بیایید از زاویه‌ای دیگر به مسأله نگاه کنیم:
فرض کنیم دولت طرحی تهیه کند که می‌توان با اجرای آن، خسارت ناشی از سوانح ترافیکی (فقط هزینه‌های مستقیم) را تا ۵۰درصد کاهش داد. این به معنی صرفه‌جویی سالانه ۹۰۰۰میلیارد تومان است. البته بدیهی است تمام عایدات این طرح در صرفه‌جویی رقم فوق خلاصه نمی‌شود. این رقم فقط بخشی از عایدات طرح است. درست مثل بخشی از کوه یخ که از آب اقیانوس بیرون میزند و دیده‌می‌شود.
راستی به نظر شما برای رسیدن به این رقم صرفه‌جویی، تا چقدر مجازیم هزینه کنیم؟ اگر برای اجرای این طرح ۳۶۰۰۰ میلیارد تومان هزینه کنیم، و در مقابل سالانه ۹۰۰۰میلیارد تومان گیرمان بیاید، به این معنی است که بازدهی اجرای طرح ۲۵درصد در سال بوده‌است. این رقم قابل‌مقایسه با کل بودجه عمرانی یک سال کشور است. به‌این‌ترتیب می‌توان‌گفت اگر دولت تمام طرح‌های عمرانی را کنار گذاشته، و همه بودجه عمرانی یک سال را خرج این هدف بکند، با توجه به بازدهی مطلوب آن چندان کار نادرستی نکرده‌است!
اما نکته این است برای رفع این مشکل، به چنین بودجه عظیمی نیاز نیست، و با کسر کوچکی از آن هم قابل‌انجام است. پس این انتظار که مقامات مسؤول توجه بیشتری به این امر بکنند، و با تخصیص بودجه مناسب، به‌سرعت شرایط را به نفع امنیت و سلامت مردم عوض کنند، انتظار بیجایی نیست.
—————————————————————-
۱ – مراجعه کنید به:
خسارت ۱۸هزار میلیارد تومانی کشته‌ها و مجروحان سوانح جاده‌ای هرسال
۲ – مراجعه کنید به:
فهرست کشورهای جهان بر پایه قربانیان ناشی از تصادف
دسته‌ها: برنامه‌ریزی و بودجه, سیاست‌گذاری اقتصادی