رتبهبندی قهرمانی عجیبترین مخالفتها با معاهده پالرمو *
دوره طولانی بررسی پیوستن به معاهده پالرمو موجب شد که اظهارنظرهای متفاوتی از جانب مسؤولان عالیرتبه، کارشناسان، فعالان سیاسی و سخنوران در مورد این معاهده و آثار آن بر اقتصاد کشور مطرح گشته و در رسانهها منتشر شود. هریک از اظهارنظرکنندگان با رویکرد موافق یا مخالف به تحلیل این پرونده و نتایج مثبت یا منفی آن بر اقتصاد کشور پرداختهاند.
خوشبختانه بهلطف فضای مجازی کلیه این نظرات در دسترس همگان قرار گرفته، و با مختصر جستجو آنان میتوانند در جریان این اظهارنظرها قرار بگیرند. طبعاً ناظران و تحلیلگران در آینده با بررسی این نظرات و نیز با عنایت به مسیر دشواری که اقتصاد کشور در این ایام در پیش دارد، نقش مثبت و منفی این صاحبنظران را در جریان تصویب یا رد پیوستن به معاهده مزبور ارزیابی خواهندکرد. البته گذشت زمان نشان خواهدداد که کدام گروه از اظهارنظرکنندگان محق بودند، و با دلسوزی نسبت به اقتصاد کشور و آینده آن وارد میدان شدهبودند، کدام گروه با سوداهای خاص سیاسی و تعلقات جناحی به این پرونده توجه میکردند.
بااینحال و در شرایطی که هنوز اثر پیوستن و یا نپیوستن به معاهده پالرمو در اقتصاد ملیمان ظاهر نشده، شاید سخن گفتن از این که مخالفان یا موافقان الحاق چه لطمهای به اقتصاد کشورمان زده، یا چه خدمت شایانی به این ملت نمودهاند، زود باشد. اما از یک زاویه دیگر میتوان به بررسی و ارزیابی و مقایسه نظرات ارائهشده پرداخت: چه کسی شایسته عنوان پرطمطراق “صاحب عجیبترین اظهارنظر در مورد معاهده پالرمو” است؟!
شاید بعضی تحلیلگران نظر آقای محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام را که با اشاره به وقوع حادثه تروریستی در نیوزیلند گفتهبود پیوستن کشوری به معاهده پالرمو برای آن امنیت به ارمغان نمیآورد، (۱) عجیبترین نظر بدانند، زیرا هیچیک از مدافعان پیوستن به معاهده پالرمو اثر آن را جلوگیری از بروز وقایع تروریستی نمیدانند. کشورها در تلاش برای حفظ امنیت شهروندان خود باید اقداماتی خاص انجام بدهند که هیچکدام ربطی به عضویت یک کشور در چنین معاهداتی ندارد.
شاید گروهی دیگر نظر آقای سیدمحمود نبویان نماینده سابق مجلس را بهعنوان عجیبترین نظر انتخاب کنند که معتقد بود اگر معاهده پالرمو را بپذیریم، ملزم خواهیمشد که سردار قاسم سلیمانی را دستگیر کرده و بهاصطلاح کتبسته تحویل امریکاییها بدهیم. (۲) البته ایشان هرگز نگفتند که از کدام بند این معاهده چنین برداشتی کردهاند و اینهمه کشورهای بزرگ و کوچک دیگر که عضو معاهده هستند، آیا از سپردن چنین تعهدی نگران نشدهاند!
ممکن است گروه سوم نظر آقای محمدباقر قالیباف شهردار سابق تهران و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را لایق عنوان “عجیبترین نظر” بدانند که گفت امریکا میخواهد با FATF ایران را از اقتصاد جهانی محروم کند. (۳) آنچه که آقای قالیباف اجازه داد بهعنوان یک معما در مورد سخنان ایشان باقی مانده و به نسلهای آینده برای بررسی و تحلیل بیشتر به ارث برسد، این است که چگونه امریکا از این معاهده برای محروم کردن یک کشور از مزیت ارتباط با اقتصاد جهانی استفاده میکند. اگر این معاهده ابزاری برای کاهش ارتباط یک کشور با جهان است، چرا امریکا از آن برای کاهش دسترسی چین به بازارهای جهانی و بر زمین زدن رقیبی که او را در رتبهبندی بزرگترین اقتصادهای جهان سایه به سایه دنبال میکند، بهره نمیگیرد؟ اگر پذیرفتن معاهده پالرمو شرط استفاده از امکانات اقتصاد جهانی است، آیا بهرهمند نشدن ما از این نعمت تقصیر امریکاست یا تقصیر خودمان که حاضر به پذیرش آن مثل بقیه کشورها نیستیم؟ و آیا اصلاً استفاده از امکانات اقتصاد جهانی یک مزیت است و اگر چنین است چرا ما حاضر نیستیم کوچکترین بهایی بابت دسترسی به آن بپردازیم؟!
بهطوریکه ملاحظه میکنید، تکتک این نظرات عجیب و قابلتأمل و دراصل شایسته عبرت هستند، اما به باور نگارنده عجیبترین نظر در مورد معاهده پالرمو، نظر آقای احمد توکلی نماینده سابق مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. ایشان میگوید این معاهده با معیشت مردم ارتباط دارد، و پذیرش آن وضع معیشت مردم را بدتر خواهدکرد. به بیان دیگر بدترین و خسارتبارترین اثر این معاهده در اقتصاد ملی افزایش درصد خانوارهای زیر خط فقر است.
نکته بسیار عجیب در این نظر این است که همه کشورهای جهان (البته غیر از ایران و سودان جنوبی و چند کشور ذرهبینی دیگر) با این امید از معاهده پالرمو استقبال کردهاند تا با فضای فراهمشده از این طریق اقتصاد کشورشان را فربهتر و وضع معیشت شهروندان خود را بهتر کنند. ایشان توضیح نمیدهند که معاهده پالرمو با چه سازوکاری این اثر منفی را در معیشت خانوارهای ایرانی خواهدگذاشت.
از زمانیکه سخنان ایشان در نقد معاهده پالرمو منتشر شده، نگارنده بهعنوان یک دانشآموخته اقتصاد بارها و بارها تمام آموختههای خود در این رشته تحصیلی را مرور کرده، تا بفهمد چگونه این اثر منفی امکانپذیر است، زیرا او در همان سالهای نخست تحصیل خود در درس تجارت بینالملل با این حقیقت انکارناپذیر آشنا شدهاست که دسترسی یک کشور به بازارهای جهانی موجبات افزایش رفاه در اقتصاد ملی را فراهم میآورد.
به باور اینجانب شاید عذر دیگر سخنوران در گفتن سخنان عجیب در مورد آثار معاهده پالرمو تا حدودی پذیرفتنی باشد، اما آقای توکلی خود اقتصاددان هستند و آشنا به ظرایف دانش اقتصاد، و حتی مهمتر از این، ایشان بنیانگذار یکی از فعالترین و معروفترین نهادهای مردمی فعال در حوزه مبارزه با فساد هستند و لابد به ظرفیت بالای معاهده پالرمو در مهار فساد در اقتصاد کشورمان اشراف دارند، بااینحال به جای توجه به این اثر واقعی مثبت و ارزشمند (کمک به مهار فساد) به یک اثر منفی موهومی که در توجیه آن نمیتوان به هیچیک از آموختههای دانش اقتصاد متوسل شد، اشاره میکنند. دقیقاً به همین دلیل اینجانب ایشان را شایستهترین سخنور برای احراز عنوان “صاحب عجیبترین نظر در مورد معاهده پالرمو” میدانم.
تنها نکتهای که ممکن است موردتوجه و استناد آقای احمد توکلی در ارائه این نظر عجیب باشد، این است که شاید به باور ایشان گسترش مناسبات رانتی در اقتصاد ما به مرحلهای رسیدهاست که برخلاف بقیه اقتصادهای جهان تسهیل تجارت خارجی در آن موجب بهبود سطح زندگی مردم نمیشود، بلکه فقط و فقط قدرت آقازادهها را برای دوشیدن خون اقتصاد کشور و کوچکتر کردن سفره مردم بیشتر خواهدکرد. زیرا این تازه به دوران رسیدهها که با در دست داشتن دستخطی از پدر بزرگوار یا عموی پرهیزگارشان امتیازات تکرارناشدنی برای بهرهبرداری مفت از منابع طبیعی کشور و فرصتهای ثروتاندوزی انحصاری یکشبه ره صدساله پیموده، و با سرعتی غیرمجاز به صف میلیاردرهای امروز جامعه ایران پیوستهاند، از چنان هنر و خلاقیتی برخوردار هستند که اجازه نخواهندداد اثر پیوستن به اقتصاد جهانی و بهرهمند شدن از نعمت تجارت با دیگر کشورها در سفره مدام درحال کوچک شدن خانوارهای ایرانی که بهقول فرشاد مؤمنی ناگزیر از انتخاب شیوه مدارای نجیبانه با فقر هستند، دیدهشود.
اما حتی اگر دلیل توجه آقای توکلی به این نظر عجیب همین نکته باشد، باید گفت برخلاف تصور ایشان راه درمان این بیماری افزودن بر شفافیت اقتصاد ملی از طرق مختلف بهویژه پیوستن به معاهده پالرمو است. طی سالیان گذشته رانتجویان در نبود ابزارهای گسترش شفافیت، امتیازات فراوانی را نصیب خود ساختهاند، و تدوام این وضعیت هم بر تداوم سیطره آنان خواهدافزود.
——————————
۱ – مراجعه کنید به:
محسن رضایی چی را به چی ربط داد!
۲ – مراجعه کنید به:
نبویان: اگر اف ای تی اف تصویب شود باید قاسم سلیمانیها را تحویل دهیم
۳ – مراجعه کنید به:
قالیباف: آمریکا با FATF ایران را از اقتصاد جهانی محروم میکند
۴ – مراجعه کنید به:
کفایت مذاکرات درباره پالرمو در مجمع تشخیص رای نیاورد
* – این یادداشت در روزنامه عصر اقتصاد شماره شنبه ۱۴ – ۲ – ۹۸ به چاپ رسیدهاست.
دستهها: سیاستگذاری اقتصادی, یککمی سیاسی