تجارت زمین و اقتصاد ایران در یک نگاه
تجارت زمین و مستغلات در کشور ما طی چندسال گذشته رونق چشمگیری داشتهاست.بهگونهای که وزن داراییهایی از نوع املاک در سبد دارایی تکتک اشخاص حقیقی و حقوقی کشور به شدت افزایش یافتهاست.
نگاهی سطحی و کوتاه بر اقتصاد کشور به خوبی گویای این وضعیت خاص است:
تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۳۸۹ در حدود ۴۳۰هزار میلیارد تومان بوده و در سال ۱۳۹۰، از مرز ۵۰۰ هزار میلیارد تومان گذشته است.(۱)
ارزش روز بورس در صبح روز شنبه ۱۵ تیرماه ۱۳۹۲ نزدیک به ۲۵۰ هزار میلیارد تومان است.(۲)
ارزش کل زمینهای منطقه یک تهران (عرصه بدون اعیان و هر نوع کاربری و سرقفلی و …) در حدود ۲۳۰ هزار میلیارد تومان است.(۳) روشن است که در این محاسبه فقط مساحت خود منطقه بدون حریم آن درنظر گرفته شدهاست.
بهتر است قدری در این اعداد و ارقام دقیق بشویم:
همه عوامل تولید کشور، نیروی انسانی، سرمایه، فنآوری، طبیعت مستعد کشور، و به عبارتی ابر و باد و مه و خورشید و فلک همه در طول یک سال با زحمتی طاقت فرسا ارزشی برابر با تولید ناخالص داخلی کشور را پدید می آورند. اما حاصل زحمات همه این عوامل فقط قدری از دوبرابر ارزش روز زمین خالی منطقه یک تهران بیشتر است!
معنای این واقعیت تلخ چیست؟
سیاستهای اقتصادی دولتها در گذشته به نحوی به تجارت املاک دامن زده است که قیمت زمین در کلانشهرها بهویژه در تهران به طرز بسیار نامتناسب با بقیه اقتصاد رشد کردهاست. اینک اثر منفی دستاورد این سیاست گریبانگیر اقتصاد ما و بهویژه بخش تولید شدهاست. چرا که باید هزینه گزافی را بابت استفاده از زمین به صاحبان زمین بپردازد.
ارزش روز بورس که شامل بزرگترین و ارزشمندترین شرکتهای فعال در عرصه اقتصاد ما است (بانکها، مؤسسات بیمه، شرکتهای سرمایهگذاری، صنایع بزرگ و …) فقط قدری بیشتر از ارزش زمین منطقهیک تهران است! به این نکته هم توجه داشتهباشید که بخش مهمی از این ارزش، مربوط به مستغلات و املاکی است که جزو داراییهای ارزشمند شرکتهای بورسی بهحساب میآید. بهعبارت دیگر اگر زمین را از سبد داراییهای این گروه برداریم، بقیه داراییهای آن شامل ماشینآلات، ارزش برندها، موجودی کالا، سرمایه در گردش و … حرفی برای گفتن در مقابل یکی از محلات منطقهیک تهران نخواهدداشت!
ارزش یک آپارتمان ۴۰متری در مناطق متوسط به پایین تهران بیش از ۳۰۰برابر حداقل حقوق سال ۱۳۹۲ (۴۸۷۱۲۵۰ ریال) است! یعنی اگر یک جوان جویای کار در سایه داشتن ارتباطات خوب (!) شغلی دستوپا کند که هر ماه بتواند به اندازه حداقل حقوق امسال پسانداز کند، با پسانداز ۲۵سال آیندهاش میتواند یک آپارتمان ۴۰متری بخرد!
چنین مقایسههایی را که چیزی جز نگرانی و تأثر و تأسف عایدمان نمیکنند، میتوان با همین چند عدد و رقم ارائهشده انجام داد.
به گفته اقتصاددانان کیک تولید محصول همکاری سه عامل تولید زمین، کار و سرمایه است. اگر به هر دلیلی بخواهیم سهم بیشتری از این محصول، یعنی قاچ بزرگتر کیک را به یک عامل تولید اختصاص دهیم، باید از سهم دو عامل دیگر کم کنیم.
افزایش بیرویه قیمت املاک و مستغلات در کشور ما که نتیجه منطقی سیاستهای اقتصادی بودهاست، شرایطی را فراهم آورده که کل اقتصاد ما در پیشگاه تجارت زمین و املاک و مستغلات قربانی شود.
به نظر من هر بسته سیاستی که دولت جدید برای اصلاح شرایط اقتصاد کشور به کار گیرد، لاجرم یکی از بندهای اصلی آن باید به مسأله تجارت زمین و شیوههای محدود کردن و ساماندهی این تجارت پرسود ولی مخرب اختصاص یابد.
——————————————
۱ – مراجعه کنید به:
عبور تولید ناخالص داخلی ایران از مرز ۵۰۰هزار میلیارد تومان
۲ – مراجعه کنید به:
گزارش وضعیت بازار بورس اوراق بهادار در تیرماه ۹۲
۳ – در یادداشت ضرورت محدود کردن تجارت مستغلات به این موضوع پرداختهام.
دستهها: توزیع درآمد و رفاه, سیاستگذاری اقتصادی, شهر، زمین و مسکن