نهادهای مردمی و حقوق مصرف‌کنندگان
در چندده سال گذشته حقوق مصرف‌کنندگان در جامعه امریکا به‌طور مداوم بهبود یافته‌است. تولیدکنندگان بزرگ پذیرفته‌اند که منافع مصرف‌کنندگان را حفظ کنند و استانداردهای کیفیت را به خوبی رعایت کنند.
بی‌تردید بخشی از این پیشرفت تحت‌تأثیر فضای رقابتی در عرصه تجارت بوده‌است. تولیدکنندگان در فضای به شدت رقابتی، ناگزیر هستند با جلب‌رضایت مصرف‌کنندگان بازارها را در اختیار بگیرند. درنتیجه کیفیت کالاهای عرضه‌شده در بازار به‌صورت مداوم بهبود می‌یابد.
اما بخش مهم این پیشرفت نتیجه فعالیت نهادهای مردمی حامی مصرف‌کنندگان، رسانه‌ها و پژوهشگران مستقل بوده‌است که با فعالیت گسترده‌شان موجب افزایش سطح اطلاعات مردم و درنتیجه افزایش سطح توقعات آن‌ها شده‌اند. به عبارت دیگر با بیداری تدریجی مصرف‌کنندگان و آشنایی هرچه بیشتر آن‌ها با حقوقشان، تولیدکنندگان ناگزیر شده‌اند به سمت بهبود کیفیت محصولات و افزایش تعهداتشان نسبت به مصرف‌کنندگان بروند، تا بتوانند در بازار باقی بمانند.
فعالیت‌های پژوهشگران و نهادهای مردمی مذکور همواره با موافقت‌ها و مخالفت‌ها مواجه بوده‌است. موافقان نقش و تأثیر آن‌ها را در بهبود کیفیت و حفظ منافع مصرف‌کنندگان می‌ستایند، و مخالفان آن‌ها را مزاحم می‌پندارند. از دید مخالفان، بهبود کیفیت کالاها نه به‌خاطر تلاش آن‌ها، بلکه تحت‌تأثیر فضای رقابتی حاکم بر بازار بوده‌است که شرکت‌ها را وادار به بازنگری در تولیداتشان کرده‌است.
رالف نادر نویسنده و سیاستمدار امریکایی عرب‌تبار است، که سال‌هاست در عرصه دفاع از حقوق مصرف‌کننده فعالیت می‌کند، و یکی از شاخص‌ترین چهره‌های فعال در این حوزه است.
او با انتشار کتاب نا‌امن در هر سرعتی (Unsafe at Any Speed) در سال ۱۹۶۵، قدم در جاده معروفیت نهاد. در این کتاب رالف نادر صنعت خودروسازی را متهم به بی‌توجهی به ایمنی مصرف‌کنندگان و زیرپاگذاشتن حقوق آنان کرده‌بود. به‌ویژه او یکی از محصولات شرکت جنرال موتورز را مطرح کرده‌بود. از نظر نادر خودروسازان علاقه‌ای به افزایش ایمنی و حفظ راحتی و سلامت مردم نداشتند. آن‌ها فقط به سود بیشتر می‌اندیشیدند.
فعالیت‌های رالف نادر خشم صاحبان صنایع را برانگیخت. سال بعد، رسانه‌ها پرده از فعالیت‌های شرکت جنرال موتورز برای بی‌اعتبار کردن او از طریق پرونده‌سازی و طرح اتهامات فساد اخلاقی برداشتند. شکایت نادر باعث شد شرکت به خاطر این تلاش ناموفق جریمه شود.
تلاش نادر برای بهبود استانداردهای رعایت حقوق مصرف‌کنندگان عکس‌العمل‌های متفاوتی را در جامعه امریکا برانگیخته‌است. منتقدانش می‌گویند او شخصی ناآرام است و به‌اصطلاح جنجال برپا می‌کند. میلتون فریدمن اقتصاددان برجسته و برنده جایزه نوبل که تمایلات سیاسی محافظه‌کارانه‌اش بر کسی پوشیده‌نیست، در کتاب معروفش آزادی انتخاب نقش و تأثیر نادر و افرادی مثل او را شلوغ‌کاری و تحمیل هزینه‌های بی‌مورد به تولیدکنندگان و درنتیجه افزایش قیمت و تحمیل آن به مصرف‌کنندگان می‌داند. از دید او بهبود کیفیت محصولات در طول زمان، نتیجه‌ای است که معجزه بازار آزاد برجای می‌گذارد. در این مسیر احتیاجی به امثال نادر نیست، که فقط مزاحمت برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کنند.
درمقابل حامیان نادر شمار قابل‌توجهی از روزنامه‌نگاران و پژوهشگران هستند که فعالیت‌های گسترده‌ای برای بهبود استانداردهای حقوق مصرف‌کنندگان و مسائل زیست‌محیطی انجام می‌دهند.
رالف نادر با کمک حامیانش چندین‌بار کاندیدای ریاست‌جمهوری امریکا شد. البته ساختار باثبات سیاسی و اقتدار دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات هیچگاه به او اجازه کسب آرای قابل‌توجه نداد. شاید بیشترین تأثیر او در فضای سیاسی کشورش، حضور در انتخابات سال ۲۰۰۰ بود که کاندیداهای دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات رقابت بسیار نزدیکی داشتند. نادر در این انتخابات نزدیک به ۳درصد رأی کسب کرد و به همین خاطر بسیاری از دموکرات‌ها وی را عامل شکست ال گور و پیروزی جرج دبلیو بوش در آن انتخابات می‌دانند، چون در غیاب او این آرا به کاندیدای حزب دموکرات داده‌می‌شد.
مستقل از تأثیر رالف نادر در فضای سیاسی امریکا، نقش او در حوزه حقوق مصرف‌کنندگان و بهبود استانداردهای زیست‌محیطی قابل‌توجه است. از دهه شصت تاکنون در طی یک دوره پنجاه‌ساله، مصرف‌کنندگان از حقوق و امتیازات بیشتری برخوردار شده‌اند. کیفیت محصولات بهبود یافته، و تولیدکنندگان پاسخگوتر شده‌اند. با ارتقای سطح توقع و اطلاعات مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان مجبور شده‌اند در عرصه بهبود کیفت محصولات بیشتر تلاش کنند.
در فاصله سال‌های ۱۹۶۵ تا ۲۰۰۹ جمعاً ۳۳عنوان کتاب توسط رالف نادر یا زیر نظر او تألیف شده‌است. نتیجه این مبارزه فرهنگی، تحکیم موقعیت نهادهای حامی حقوق مصرف‌کنندگان، بهبود استانداردهای کیفیت و استانداردهای زیست‌محیطی است.
به‌نظر من، بدون حضور گسترده رسانه‌ها و نهادهای مردمی در عرصه مبارزه برای دفاع از حقوق مصرف‌کنندگان، پیشرفتی در این عرصه اتفاق نمی‌افتد.
دسته‌ها: حقوق مصرف‌کنندگان