تورمزدایی در صد روز اوّل *
چندسالی است که گزارش صدروزه رئیسجمهوری جدید در جامعه جاافتاده، و بهگونهای موجب تغییر ذائقه شهروندان شدهاست. هر دولتی که روی کار بیاید، و هر فردی بر مسند ریاستجمهوری بنشیند، آنان انتظار دارند در صدمین روز قبول مسؤولیتش گزارشی پروپیمان از کارهایی که انجام داده، و تصمیماتی که برای روزهای آینده گرفتهاست، ارائه کند. رئیس دولت سیزدهم نیز که از اواسط مردادماه کار خود را رسماً آغاز خواهدکرد، از این قاعده مستثنی نیست، و طبعاً اواخر آبانماه میبایست گزارش صدروزه خود را به مردم کشورش عرضه کند.
طی چند سال اخیر دشواریهای اقتصادی زندگی بخش عظیمی از شهروندان را تحت تأثیر قرار داده، و گروه کثیری را به زیر خط فقر راندهاست. سیاسیون و سخنوران در توجیه و تحلیل شرایط اقتصادی کشور و بررسی علل بروز این دشواریها به دو گروه اصلی تقسیم میشوند. گروهی علت اصلی بروز این مشکلات را تشدید تحریمهای ظالمانه از طرف کاخ سفید میدانند. آنان میگویند با قطع ارتباط شبکه بانکی کشور با شبکه جهانی و عدم امکان تبادل پولی، قیمتتمامشده مواد اولیه وارداتی افزایش یافته، و این امر تولیدکنندگان را به مرز ورشکستگی کشاندهاست. همچنین کاهش شدید جریان صدور نفت و محروم ماندن کشورمان از درآمدهای نفتی موجب شده اقتصاد کشور در معرض بحرانهای شدید قرار گیرد. آنان همواره بر این نکته تأکید کردهاند که باید از طریق مذاکره و ابزار دیپلماسی تلاش کنیم تا طرف مقابل ناگزیر از لغو تحریمها شود، و اقتصاد ملی از این شرایط خسارتبار فاصله بگیرد.
گروه دیگر از سیاسیون و سخنوران که منتقدان دولت دوازدهم و رقبای سیاسی آن هستند، همواره بر این نکته تأکید کردهاند که عامل بروز مشکلات اقتصادی در کشور نه تشدید تحریم و قطع صدور نفت، بلکه ناکارآمدی دولت دوازدهم است که نمیتواند و یا نمیخواهد مشکلات کشور را حل کند، و همواره بهانهجویی میکند که تا مشکل تعامل با جهان خارج حل نشود، نمیتوان دشواریهای اقتصاد ملی و در رأس آنها تورم بالای چهل درصد را درمان کرد.
حال سؤالی که مطرح میشود، این است که دولت سیزدهم با چه شرایطی روبهرو خواهدبود؟ برای مهار تورم از همان روز نخست چه خواهدکرد؟ و طی صدروز نخست در میدان مبارزه با تورم چه موفقیتی کسب خواهدکرد؟
منطقاً اگر دولت جدید همسو با دولت دوازدهم باشد، تلاش خود را برای رفع مشکلات بر سر راه تعامل مثبت با جهان به کار خواهدبرد و به بیان دقیقتر همان مسیر سیاست خارجی دولت دوازدهم را دنبال خواهدکرد تا برجام را هرچند زمان چندانی از دوران آن باقی نمانده، زنده کند؛ و با برداشتن گامهایی به پیش علامت اصلاح امور را به اقتصاد ملی بدهد. طبعاً در گزارش صدروزه، رئیس دولت جدید از تلاش خود برای مهار تورم از طریق گشودن مسیر تعامل مثبت با جهان، موفقیتهایی که کسب کرده، و موانعی که هنوز بر سر راه هستند، سخن خواهدگفت.
اما اگر دولت جدید وابسته به اردوگاه سیاسی رقیب باشد، چه خواهدکرد؟ اصولگرایان بهعنوان منتقدان و رقبای سیاسی دولت دوازدهم، طی سالیان گذشته در نقد شرایط موجود و گرفتن انگشت اتهام به سوی دولت کم نگذاشتهاند. آنان همواره بر این نکته محوری که مشکلات کشور ناشی از تحریم نیست، تأکید کردهاند. هرچند امروزه بسیاری از آنان برخلاف دوران دولت دهم، و همصدا با رئیس آن دولت از کاغذپاره بودن تحریمها سخن نمیگویند، اما همواره دولت را به بیعملی و ناکارآمدی متهم کردهاند. اگر قیمت دان مرغ به طرز سرسامآور بالا رفته، و صنعت مرغداری را به بنبست کشانده، ربطی به دشواریهای واردات ندارد و فقط ناشی از ناکارآمدی دولت و کمتحرکی وزاری پیر است. اگر تورم بعد از تکرقمی شدن در دوران دولت یازدهم، اینک با پرشی اعجابآور از مرز چهلدرصد رد شده، و کشورمان را در فهرست کشورهای دارای بالاترین شاخص فلاکت جای داده، ربطی به تحریم و محروم شدن کشورمان از درآمدهای نفتی ندارد، بلکه این تقصیر دولت دوازدهم است که به جای توجه به مشکلات داخلی دنبال راضی کردن کدخدا و برداشتهشدن تحریم است. و ….
حال اگر دولت سیزدهم دولتی اصولگرا باشد، آیا میتواند در توجیه عدمموفقیت خود در میدان مبارزه با تورم، از تحریمهای ظالمانه سخن بگوید؟ آیا شهروندانی که مدام از صداوسیما شنیدهاند دولتمردان عرضه حل مشکلات را در بازار مرغ ندارند، و به همین دلیل قیمت مرغ سر به فلک گذاشته، خواهندپذیرفت که دولتی با وزرای جوان و پرتحرک نتواند در همان صد روز نخست قیمت مرغ را پایین بیاورد، و رنگ و نوایی به سفره اقشار کمدرآمد کشور بدهد؟
دولت سیزدهم اگر دولتی اصولگرا باشد، در همان صدروز نخست با دشواری بزرگی روبهرو خواهدشد؛ یا باید به صریحترین بیان به مردم بگوید منتقدان دولت دوازدهم در جاده بیانصافی بهاصطلاح تختهگاز پیش رفته، و بهناحق دولت را مسبب خطاهایی معرفی میکردند، که ربطی به دولت نداشت، یا باید با در اختیار داشتن عصایی موسایی در همان صد روز نخست با تغییر رویکرد از خارج به داخل عملکردی درخشان در میدان مهار تورم و حل مشکلات اقتصاد ملی به مردم تقدیم کند. فراموش نکنیم، اتهام بزرگ دولت دوازدهم از دید منتقدان اصولگرایش توجه به خارج به جای توجه به داخل بود. پس شهروندان منتظر خواهندبود که فقط با همین یک فقره تغییر که طبعاً با شروع مسؤولیت دولت سیزدهم (اگر دولتی اصولگرا باشد) اتفاق خواهدافتاد، مقدمات حل مشکلات اقتصادیشان فراهم آید.
—————————————
* – این یادداشت در روزنامه شرق شماره شنبه ۸ – ۳ – ۱۴۰۰ به چاپ رسیدهاست.
دستهها: سیاستگذاری اقتصادی, یککمی سیاسی