نبود پروژه نیمه‌تمام در تهران نگرانم می‌کند!
چندروز پیش شهردار تهران در مراسمی گفت تا پایان سال جاری کلیه پروژه‌های عمرانی شهر تهران به پایان خواهندرسید.(۱) راستش همین نکته مایه نگرانی من شده‌است!
این که پروژه‌های عمرانی به پایان برسند و پروژه نیمه‌تمام نداشته‌باشیم، البته خبری خوشحال‌کننده است. جامعه ما در طول سالیان گذشته بابت پروژه‌های نیمه‌تمام چه در سطح کشور و چه در کلانشهر تهران، هزینه‌های گزافی متحمل شده‌است. پس چرا از بابت نداشتن پروژه نیمه‌تمام باید نگران بود؟!
در یک سازمان منسجم و کارآمد که بخشی مهم از فعالیتش تعریف و اجرای پروژه‌های عمرانی است، همواره شاهد پروژه‌هایی هستیم که در مراحل مختلف اجرا و تکمیل هستند: یک گروه از پروژه‌ها در حال طی آخرین مراحل اجرا هستند، گروه دوم در میانه راه، گروه سوم در مراحل اولیه، و گروه چهارم در آستانه شروع فعالیت‌های اجرایی هستند. درست مثل یک کارخانه که همواره مقدار زیادی محصولات نیم‌ساخته در مراحل مختلف دارد که درصد تکمیلشان بین صفر تا صددرصد است، و با طی مراحل مختلف، درصد تکمیلشان عاقبت به صد رسیده و از خط تولید خارج می‌شوند.
در یک سازمان عریض و طویل که درگیر پروژه‌های عمرانی شهری است، طبعاً یک پروژه جدید فرایندی پیچیده و طولانی را طی می‌کند تا به مرحله شروع عملیات اجرایی برسد. درواقع مدیران مربوط با توجه به نیازهای شهر و برنامه‌های بلندمدت توسعه شهری و براساس بودجه و امکاناتی که در اختیار دارند، درباب اولویت‌بندی و انتخاب پروژه‌ها تصمیم می‌گیرند، و حتی در این مورد که کدام پروژه‌ها باید با سرعت بیشتر نسبت به سایر پروژه‌ها اجرا شده و به بهره‌برداری برسند، بحث و بررسی می‌کنند.
از سوی دیگر، با تکمیل هر پروژه و آغاز مرحله بهره‌برداری آن، تازه، ایده‌های جدید برای تعریف پروژه‌های تکمیلی مطرح می‌شوند.
به‌طوری‌که ملاحظه می‌شود، چنین تشکیلاتی در حالت عادی هرگز نمی‌تواند در شرایطی قرار بگیرد که پروژه نیمه‌تمام نداشته‌باشد. این تشکیلات اگر بخواهد شاخصی برای نشان دادن کارایی خود مطرح کند، می‌تواند به مواردی نظیر کوتاه شدن دوران اجرای پروژه‌ها، افزایش استانداردهای فنی و مهندسی، افزایش توجه به کار کارشناسی و انتخاب پروژه‌ها براساس مطالعات دقیق کارشناسی و نه صلاحدید مدیرانی که فکر خود را برتر از نظر کارشناسان اهل‌فن می‌دانند، افزایش رضایت مردم، افزایش سرعت خدمت‌رسانی و … استناد کند.
البته این را بگویم که شهرداری تهران در طول چندسال گذشته عملکرد مطلوبی داشته، و با سرعت بخشیدن به اجرای پروژه‌های عمرانی، با وجود همه محدودیت‌ها و کمبودها توانسته بخشی هرچند کوچک از مشکلات شهر را حل کند. ازاین‌رو می‌توان این نهاد را موفق‌تر از بسیار مؤسسات و سازمان‌های عریض و طویل دولتی دانست که بهترین نمره در کارنامه‌شان مربوط به جذب بودجه و مصرف آن است! این را هم بگویم که عملکرد همراه با موفقیت نسبی این نهاد، در واقع ادامه همان جریان گسترده بهسازی شهری است که در سال‌های بعد از جنگ آغاز شد.
بااین‌حال این موفقیت نسبی نمی‌تواند موجب شود که برخی کاستی‌ها موردتوجه قرار نگیرد.
چرا و چگونه شهرداری تهران همه پروژه‌هایش را تا آخر سال به پایان می‌رساند و به قول شهردار پروژه نیمه‌تمام نخواهدداشت؟
با توجه به آن چه قبلاً گفتم، معلوم می‌شود که همزمانی اتمام پروژه‌ها نمی‌تواند اتفاقی باشد. به‌عبارت دیگر، دوره اجرای پروژه‌ها به نحوی برنامهریزی شده که ظرف چندماه باقی‌مانده از سال به پایان برسند. بی‌تردید این‌گونه برنامهریزی هزینه‌های فراوانی برای تشکیلات مدیریت شهری ایجاد می‌کند. زیرا همان‌طور که طولانی شدن دوره اجرای پروژه هزینه‌ساز است، کوتاه‌شدن دستوری دوره اجرا هم هزینه‌ساز است.
حال سؤال این است : چه توجیهی برای این هزینه‌های اضافی داریم؟ چرا پروژه‌های جدید را براساس نیازهای شهر تعریف و آغاز نمی‌کنیم؟ چرا جریان طبیعی مطرح شدن پروژه‌ها و جا افتادن و انتخابشان را “دستکاری” می کنیم تا در یک زمان خاص همه باهم به پایان برسند، چه اصراری به این همزمانی است؟
ممکن است یک مدیر چون می‌داند آیندگان به کارهای نیمه‌تمام او توجه نمی‌کنند، و پروژه‌های نیمه‌تمام او را رها خواهندکرد، این‌گونه برنامهریزی کند. البته این مشکلی است که در همه گوشه و کنار دستگاه‌های دولتی و عمومی کشورمان نمونه‌هایش قابل‌مشاهده است.
همچنین ممکن است یک مدیر با هدف ارائه کارنامه درخشان، این‌گونه برنامهریزی کند. فکرش را بکنید، مدیری که هرکاری را شروع کرده، حتماً به بیان عامیانه تا تهش رفته، می‌تواند خیلی در دل توده مردم جا کند. هرچند کارشناسان و اهل‌فن شاید این شاخص را خیلی مهم ندانند.
حال باید پرسید مشکل شهرداری چیست؟ اگر مورد اول باشد، باید به حال سازمان اداری کشور افسوس خورد که هنوز چنین شیوه هایی در آن منسوخ نشده‌است. اگر مورد دوم باشد، باید پرسید چرا مدیریت شهری برای درخشان‌تر کردن کارنامه خود آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری چنین هزینه‌هایی را به شهروندان تحمیل می‌کند؟
حالا به من حق می‌دهید که نگرانِ نبودنِ پروژه نیمه‌تمام در مجموعه مدیریت شهری باشم؟!
——————————————–
۱ – مراجعه کنید به:
تهران تا پایان ۹۱ پروژه نیمه‌تمام نخواهدداشت
دسته‌ها: سیاست‌گذاری اقتصادی, مدیریت و شایسته‌سالاری