مقایسه شیوه برخورد نهادها و سازمان‌های مربوط با دو پرونده مشابه در دو جامعه، می‌تواند تصویری نسبتاً روشن از جایگاه حقوق مصرف‌کنندگان در جوامع مختلف به دست بدهد. به‌این‌ترتیب می‌توانیم به ضعف‌ها و کاستی‌های موجود در نظام دفاع از حقوق مصرف‌کنندگان در جامعه پی برده، و درصدد رفع مشکلات آن برآییم.
اول به ماجرای آن سوی آب می‌پردازم:
چندسال پیش در امریکا، خانمی از یک شرکت هواپیمایی شکایت کرده‌بود. وی طی یک پرواز وقتی ظرف غذا یا سالادی را که مهماندار برایش آورده‌بود، باز می‌کند، متوجه می‌شود در گوشه‌ای از ظرف یک حشره اقامت دارد. این خانم مسافر از شرکت مزبور شکایت کرده، و خسارت هنگفتی را درخواست کرد. ادعای وی و وکیلش این بود که مسافر اشتهایش کور شده، و تا چندروز دچار نوعی شوک ناشی از دیدن این صحنه حال به‌هم‌زن بوده‌است.
متأسفانه آدرس اصل خبر را نتوانستم پیدا کنم. همچنین نمی‌دانم قاضی چه محکومیتی برای شرکت هواپیمایی در نظر گرفت، و چنددرصد از خسارت ادعایی شاکی به او پرداخت شد. البته این مهم نیست. اخباری از این دست بازهم گزارش خواهدشد و می‌توانیم این‌بار با دقت بیشتر به آن توجه و استناد کنیم.
حال ماجرای این سوی آب:
یکی از همشهریان مرحوم گل‌آقا (کیومرث صابری فومنی) که یادش به خیرباد، در شهر فومن از نانوایی محلشان یک عدد نان سنگک خریداری می‌کند. طبعاً ایشان انتظار داشته با حذف یارانه نان، نان با کیفیت بهتر در اختیار او قرار گیرد. ایشان در حین صرف غذا متوجه می‌شوند یک قلاده(!) مارمولک لای نان سنکگ جاسازی شده‌است!(۱)
درنتیجه شکایت این شهروند محترم، نانوایی یک صدهزار تومان جریمه می‌شود و تعهد می‌سپارد که از این به بعد بیشتر اصول بهداشت را رعایت کند. البته بدیهی است مبلغ جریمه هم به حساب نهاد دولتی واریز می‌شود! یعنی مصرف‌کننده محترم که کلی وقت صرف کرده، و اعصابش به هم ریخته و تا مدت‌ها از نان سنگک گریزان خواهدبود، فقط بانی خیر شده که درآمد دولت یک‌میلیون ریال اضافه شود!
حال دو پرونده را کنار هم بگذاریم:
اول این که در پرونده دوم میزان جریمه اصلاً قدرت بازدارندگی ندارد. نمی‌دانم در پرونده اول میزان جریمه چقدر بود ولی تا این حد یادم هست که شاکی یک میلیون دلار تقاضای غرامت کرده‌بود.
دوم این که در پرونده اول شاکی غرامت می‌گیرد، و به‌گونه‌ای ناراحتی و بی‌اشتهایی چندروزه‌اش جبران می‌شود، و حتی دستمزد وکیل زبردستش را هم از محل جریمه دریافتی می‌پردازد. اما در پرونده دوم شاکی چیزی گیرش نمی‌آید، او باید وقت بگذارد و کرایه تاکسی بدهد، و حتی غرغر بعضی مسؤولان بی‌حوصله را بشنود که درحال استراحت هستند و به‌خاطر مراجعه ایشان مجبور می‌شوند قدری تحرک داشته‌باشند! آخرش هم حق به حق‌دار می‌رسد، و خسارتی جزئی به حساب دولت واریز می‌شود!
به عبارت دیگر در این پرونده همه راضی هستند و برنده: نانوایی خلافکار که با سلامتی و جان مردم بازی می‌کند، با پرداخت جریمه‌ای معادل عبور از چراغ قرمز، خودش را راحت می‌کند و راضی است. دولت درآمدی معادل یک‌صدهزار تومان کسب می‌کند و راضی است. ناراضی بودن و بازنده بودن شهروند مصرف‌کننده هم که مهم نیست!
ای‌کاش مرحوم گل‌آقا در قید حیات بود و از حق این همشهری مظلومش دفاع می‌کرد.
————————————————
۱ – مراجعه کنید به:
نان سنگک با طعم مارمولک

دسته‌ها: حقوق مصرف‌کنندگان