صنعت سینما در کشور ما با توجه به تاریخ درخشان و فرهنگ غنی ایرانی، استعداد رشد و شکوفایی فوق‌العاده‌ای دارد، و بارها این توانایی را نشان داده، و به اثبات رسانده‌است. بااین‌حال، تاکنون در عرصه شناساندن فرهنگ و ارزش‌های این سرزمین، ایجاد درآمد ارزی و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار از این توانایی خارق‌العاده استفاده نکرده‌ایم.
البته این امر تازگی ندارد و منحصر به صنعت سینما نیست. در بسیاری از عرصه‌های دیگر هم، به دلایل مختلف از جمله ضعف مدیریت و تنگ‌نظری‌ها، از فرصت‌های ارزشمندی که در اختیارمان بوده، بهره نگرفته، و حتی با ندانم‌کاری آن‌ها را به تهدید مبدل ساخته‌ایم.
با نگاهی گذرا به اقتصاد سینمای وطنی، می‌توان مسائل و مشکلات زیر را به‌خوبی مشاهده کرد:
۱ – برخوردهای سلیقه‌ای و تنگ‌نظرانه در مرحله صدور مجوزهای لازم، علاوه بر دلسرد کردن فعالان این صنعت، موجب طولانی‌تر شدن دوران ساخت و آماده‌سازی محصول می‌گردد. این بدان‌معنی است که سرمایه فعالان این صنعت باید برای مدتی طولانی بلوکه شود. درنتیجه هزینه خواب سرمایه قابل‌توجهی به این بخش تحمیل می‌گردد.
در اقتصاد ما به دلیل حاکمیت تورم دورقمی و وجود حجم بالای نقدینگی، مسأله خواب سرمایه و هزینه ناشی از آن، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
۲ – محدودیت‌های اکران اعم از صدور مجوز اکران و در نوبت اکران ماندن به دلیل محدودیت تعداد سینما و وضعیت انحصاری آن، نیز به طولانی‌تر شدن وقفه بین مرحله مطرح‌شدن ایده ساخت و مرحله فروش و کسب درآمد کمک می‌کند، و سهم قابل‌توجهی در افزایش هزینه خواب سرمایه دارد. در چنین شرایطی، یکی از بهترین و کم‌هزینه ترین اقدامات حمایتی که نهادهای دولتی می‌توانند انجام دهند، کاستن از این وقفه زمانی و به بیان دیگر، به حداقل رساندن هزینه خواب سرمایه است.
۳ – مجموع فروش سالانه این صنعت به دلیل استقبال کم مردم، ناچیز است. براساس اطلاعات موجود، ایرانیان به‌طور متوسط هر ۹سال یک‌بار و فرانسویان به‌طور متوسط سالی ۳بار سینما می‌روند. البته این به معنی علاقمندی کمتر ایرانیان به سینما نیست. استقبال مردم از بعضی فیلم‌ها، نشان‌دهنده این علاقه وافر است. بااین‌حال، می‌توان‌گفت شرایط خاص اقتصادی، کاهش قدرت خرید بخش اعظم خانوارها، کاهش چشمگیر اوقات فراغت مردم به دلیل الزام به چندشغله بودن و …، موجب کاهش بازدید شده‌است.
از سوی دیگر وضعیت خاص توزیع درآمد در جامعه ما موجب شده‌است بازدیدکنندگان بالقوه سینما که جوانان، دانشجویان و اقشار تحصیل کرده هستند، با مشکل کوچک شدن درآمدشان مواجه شوند. در حالی که اقشار پردرآمد معمولاً به جای سینما به تفریحات دیگری تمایل نشان می‌ دهند.
۴ – در طول چند ده سال گذشته، تعداد سینماهای کشور به جای افزایش متناسب با جمعیت، حتی کاهش هم یافته‌است. تعداد سینماهای فعال در کل کشور به ۲۵۰ نمی رسد. در حالی که کشور ترکیه در همسایگی ما و با جمعیتی تقریباً مساوی، نزدیک به ۱۶۰۰ واحد سینمای فعال دارد. عدم سرمایه‌گذاری در این عرصه علاوه بر کاهش تعداد، موجب عقب‌ماندگی از نظر تجهیزات و امکانات رفاهی شده‌است. این مورد هم به‌عنوان عامل دفع به بی‌علاقگی مردم افزوده‌است.
۵ – از همه مهمتر، سخت‌گیری‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای موجب محدود شدن امکان مانور فعالان این عرصه شده‌است. نتیجه چنین اعمال‌نظرهایی، عدم‌خلاقیت و نوآوری است. به‌این‌ترتیب سازندگان به جای پرداختن به سوژه‌های بدیع و خلاقانه، به موضوعاتی تکراری در سطح ازدواج و طلاق خواهند پرداخت.
به‌طوری که ملاحظه می‌شود، سینمای وطنی ما اقتصاد ضعیف و شکننده‌ای دارد که به آن اجازه اقتدار و هنرنمایی بیشتر نمی‌دهد. ازیک‌سو برخوردهای سلیقه‌ای و تنگ‌نظرانه، قدرت پرواز و پیشرفت شتابان را از این صنعت گرفته‌است. ازسوی‌دیگر حاکمیت تجارت زمین و املاک در اقتصادمان، زمین را به‌ویژه در کلانشهرها به کالایی آنچنان با ارزش مبدل ساخته که سرمایه‌گذاری برای ساختن سینما در آن صرف نمی‌کند.
کمبود سالن‌های سینما شرایطی را فراهم کرده که از یک سو، بسیاری از محصولات سینمایی از اکران مناسبی برخوردار نیستند، و به دلیل تأخیر اکران فرصت کسب سود را از دست می‌‌دهند. از سوی دیگر سهم سازندگان محصول از درآمد فروش به دلیل وضعیت انحصاری سینماداران کاهش می‌یابد، زیرا از قدرت چانه‌زنی پایین‌تری نسبت به مالکان سالن‌ها برخوردارهستند.
در چنین شرایطی که نه صنعت فیلمسازی و نه صنعت سینماداری هیچکدام از بازدهی اقتصادی مناسبی برخوردار نیستند، سینمای وطنی هرگز نمی‌تواند در حدی رشد کند که حضوری قابل‌قبول در سطح جهان داشته‌باشد و علاوه بر تبلیغ فرهنگ غنی ایرانی در سطح جهان، میدانی برای کسب درآمد ارزی و ایجاد اشتغال مولد و پایدار فراهم سازد(۱).
——————————————————————–
۱ – اطلاعات آماری مورداستناد در این یادداشت از منابع زیر نقل شده‌است:
ایرانی‌ها ۹سال یک‌بار سینما می‌روند
بررسی تطبیقی نظام مدیریت سینمای ایران و فرانسه
ایران ۶۷۰۰ سالن سینما کم دارد
همچنین گزارش زیر هم در این باب خواندنی است:
فیلم: سرنوشت متفاوت دو سینما با یک نام در ایران و آمریکا

دسته‌ها: برنامه‌ریزی و بودجه, سیاست‌گذاری اقتصادی