مالیات بر رانت برای تأمین مالی خسارات جنگ *
متن زیر حاصل مصاحبه کوتاهم با روزنامه توسعه ایرانی در مورد ضرورت تسریع در بازسازی واحدهای مسکونی آسیب‌دیده در دوران جنگ ۱۲روزه و نیز شیوه تأمین مالی این بازسازی است:
دولت منابع به‌غارت‌رفته را برای ترمیم خرابی‌های جنگ بازگرداند
یک تحلیلگر اقتصاد مسکن در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره تأثیر جنگ ۱۲روزه با اسرائیل بر حوزه ساخت‌وساز، اظهار کرد: درست است که جنگ تمام شده، اما هنوز شرایط عادی نشده‌است.
ناصر ذاکری توضیح داد: معمولاُ در جنگ‌ها به صورت طبیعی یکسری تهدیدها اتفاق می‌افتد. در جنگ هشت ساله هم همین وضعیت را داشتیم. بعد از اینکه جنگ تمام شد شرایطی برای ساخت‌وساز فراهم می‌شود؛ زمانی که فعالان اقتصادی خیالشان راحت شود که دیگر جنگ تمام شده‌است. اما هنوز در شرایطی هستیم که آتش‌بس باثباتی نمی‌بینیم و معلوم نیست در آینده نزدیک جنگی اتفاق نیفتد و فعلاً نمیتوان درباره تأثیر جنگ روی ساخت‌وساز صحبت کرد. باید مقداری صبر کرد تا شرایط باثبات‌تری ایجاد شود که بتوان درباره موج جدیدی از ساخت‌وساز فکر کرد.
ذاکری در پاسخ به اینکه «با توجه به محقق نشدن وعده‌های دولت در مسکن مهر و نهضت ملی مسکن، آیا امکان دارد وعده دولت در بازسازی کامل واحدهای آسیب‌دیده جنگی هم محقق نشود؟»، پاسخ داد: در ابتدا باید گفت که حجم کارها متفاوت است. در مسکن مهر شرایطی داشتیم که یک وزنه سنگین بر سیستم بانکی کشور تحمیل شد و مسأله تأمین مالی مسکن مهر آثار اقتصادی خیلی منفی برجای گذاشت. این پروژه‌ها سنگ بزرگی بود که نمی‌توانستند آن را بردارند، و طبیعی بود که ناتمام بماند و سیستم بانکی کم بیاورد. اما درباره ترمیم خرابی‌های جنگ اولاً مقیاس کار در آن اندازه نیست، دوم اینکه یک ضرورت است و فوریت دارد و هرچه زودتر باید انجام شود. به تعبیری شوخی‌بردار نیست و خسارت‌های جدی به مردم تحمیل شده است. همان‌طورکه در رابطه با هموطنان عزیزی که زخمی شدند اعلام شد کاملاً بدون هزینه باید درمان بشوند و مراکز درمانی باید به آنها خدمات ارائه کنند. این حداقل کاری است که در رابطه با این عزیزان می‌توان انجام داد. اینجا فرق نمی‌کند که کدام خانواده و چه کسی مصدوم شده یا خسارت مالی دیده‌است. بالاخره کل این افراد نماینده‌ای از ملت بوده‌اند و همه ما زخمی شده‌ایم و خسارت دیده‌ایم.
دولت باید قاعدتاً هرچه زودتر شروع به ترمیم این واحدها بکند. حتی در این رابطه هیچ اشکالی ندارد که تلاش کند از راه‌های مختلفی کمک بگیرد. برای مثال می‌تواند از خیرین کمک بگیرد یعنی حساب‌هایی باز کند و روحیه همدلی و همبستگی را که در ملت ایجاد شده‌است، تقویت کند.
به لحاظ روانی و عاطفی لازمست که هرچه زودتر دولت واحدهای آسیب‌دیده و تخریب‌شده را بازسازی کند و آثار این خرابی‌ها را از بین ببرد و این اقدام درست لازم است که زودتر انجام بگیرد تا جامعه از نظر روحی و روانی از شرایط جنگ فاصله بگیرد. این وظیفه و تکلیفی است که از هرچیزی، و به تعبیر عامیانه از نان شب هم واجب‌تر است و هرچه زودتر باید انجام شود و همان واحدهای آسیب‌دیده به وضعیت قبل از جنگ برگردند تا این آثار منفی جنگ را پاک کنیم.
ذاکری درباره راهکارها و سیاست‌هایی که دولت باید در تحقق وعده خود به کار بگیرد، بیان داشت: دولت در حالت عادی هم با دشواری‌های مالی، به دلیل سالیان طولانی کسری در بودجه، روبه‌رو است و عملاً تعهدات و تکالیفی روی زمین مانده دارد.
او یادآوری کرد: مثلاً مطابق قانون اساسی دولت مکلف است آموزش رایگان ارائه کند اما هیچگاه نتوانسته این کار را بکند به این خاطر که منابع مالی کافی ندارد و مجبور است دست در جیب مردم بکند.
این کارشناس عنوان کرد: متأسفانه منابع چندانی در بودجه وجود ندارد که بگوییم در حوزه‌های دیگر بودجه کشور تغییراتی اعمال شود تا بتوانیم این کارها و وعده‌ها را انجام دهیم.
ذاکری همچنین درباره دیگر راهکارهای تحقق وعده دولت گفت: در سال‌های گذشته متاسفانه نظام بودجه‌ریزی ما نظامی بوده است که رانت گسترده‌ای برای گروهی از افراد ایجاد کرده‌است. این رانت‌ها هم به‌صورت منابعی در اختیار افراد قرار گرفته هم مجوزهایی بوده که به افراد خاصی داده‌شده‌است، و یک‌دفعه درآمدهای خیلی زیادی ایجاد کرده و اختلاف طبقاتی گسترده‌ای در کشور به وجود آورده‌است. مثلاً منابع فراوانی به دلیل فساد در اختیار رانت‌خواران قرار گرفته که مدام پرونده‌های آنها فاش می‌شد و رقم‌های آنان عجیب و غریب و حیرت‌انگیز بود؛ بعضی از پرونده‌ها، مانند چای دبش، حتی به رقم‌هایی می‌رسید که قابل‌مقایسه با کل بودجه عمرانی کشور بود.
الان موقعیتی است که دولت باید پایمردی و همت کند. برآوردم اینست که فقط لازمست ۱۰ درصد از آنچه که ویژه‌خواری برای نورچشمی‌ها در حوزه‌های مختلفی، نظیر املاک نجومی گرفته تا حقوق‌ها و امتیازات نجومی و امثالهم، ایجاد شده‌است، گرفته شود. ۱۰ درصد همین اموال به‌غارت‌رفته را برگردانیم، می‌توانیم کل خرابی‌های جنگ را کلاً صاف کنیم و از نو بسازیم. درواقع باید گفت که کمبود منابع نداریم منتهی باید این همت را داشته‌باشیم تا منابع به‌غارت‌رفته را بازگردانیم.
در این ۱۲ روز کاملاً مشاهده شد گروهی از مردم که از حکومت حمایت و همراهی کردند و پای کار ایستادند، همان مردم عادی فراموش‌شده‌ای بودند که هیچ رانتی نصیبشان نشده‌است. هرکس که رانت نصیبش شده‌بود اصلاً صدایش درنیامد و به هر صورتی سعی کرد امتیازات خود را حفظ کند و خود را برای دوران بعد از جنگ آماده کند. آن‌هایی که سفت و سخت ایستادند و دفاع کردند و حتی اگر جنگ ادامه پیدا می‌کرد، می‌ایستادند و حمایت می‌کردند و شهر و میدان را خالی نکردند، همان مردم عادی بودند که امام درباره آنها فرموده بود که این مردم خوب هستند و این خوب‌ها را نگه دارید.
او با اشاره به ضرورت حمایت از مردم، تأکید کرد: تاکنون مردم فراموش شده‌اند و هرچه امتیاز بوده به خودی‌ها داده‌شده‌است. البته نمی‌گویم همه این رانت‌ها را در فاز اول برگردانیم، اما اگر فقط ۱۰ درصد این رانت‌ها بازپس گرفته و صرف مردم شود، منابع لازم برای بازسازی‌های خسارت جنگ تأمین می‌شود.
این تحلیلگر اقتصاد مسکن عنوان کرد: سالیان پیش در یادداشتی اصطلاح «مالیات بر رانت» را به کار بردم و پیشنهاد دادم به جای مالیات بر ارزش افزوده که عملاً از جیب مصرف‌کننده بی‌نوا می‌رود، از رانت‌خواران مالیات بگیریم.
ذاکری در پایان خاطرنشان کرد: در این سالیان این همه رانت ایجاد شده، اقلاً ۱۰ درصد آن را صرف مردم کنیم. بنابراین منابع وجود دارد اما باید عزم سیاسی برای این کار وجود داشته‌باشد. متأسفانه بسیاری از مسؤولان ما اهمیت مسأله را درک نمی‌کنند؛ اما ای کاش که درک و این کار را آغاز کنند.
—————————-
* – مراجعه کنید به:
دولت منابع به‌غارت‌رفته را برای ترمیم خرابی‌های جنگ بازگرداند
دسته‌ها: برنامه‌ریزی و بودجه, رانت‌خواری و فساد, شهر، زمین و مسکن