پرونده هسته ای و یک درس ماندگار *
سالهاست که اخبار مذاکرات هستهای ایران جایگاه خود را در صدر اخبار منطقه و جهان حفظ کردهاست. زیادهخواهی قدرتهای بزرگ و نیز اقدامات و اظهارات نسنجیده برخی سیاسیون وطنی، پرونده را در مسیری پیش برد که نتیجه آن تحریمهای گسترده بود.
دولت یازدهم از ابتدای فعالیت خود، با این نگرش که میتوان ضمن رفع سوءتفاهمهای موجود بین دوطرف، درعین پیش بردن برنامه هستهای صلحآمیز، تحریمهای یکجانبه و ظالمانه را هم کنار گذاشت، پرونده هستهای را در برنامه کار خود قرار داد. این تحریمهای یکجانبه ازیکسو دشواریهایی را برای مردم و فعالان اقتصادی کشورمان ایجاد کرده و تبدیل به مانعی بر سر راه توسعه بلندمدت کشور شدهاند، و از سوی دیگر، اعتبار جهانی تحریمکنندگان و حسن نیّت آنان را به چالش کشیدهاند؛ زیرا این تحریمکنندگان هرگز به فکر تحریم رژیمهای ظالمی چون حکومت نژادپرست افریقای جنوبی نیفتاده، و از سود سرشار تجارت با رژیم آپارتاید دست نکشیدند.
دولتمردان ایران بر این باور بودند و هستند که میتوان با تدبیری جامع به نتیجهای معقول رسید که برد هردو طرف در آن لحاظ شدهباشد. هرچند تندروها چه از نوع خارجی و چه داخلی، به بردی میاندیشند که فقط همراه با باخت طرف مقابل باشد. چنین گزینهای اگر قابلدسترسی هم باشد، بسیار پرهزینه است و به قول متخصصان ارزیابی پروژههای سرمایهگذاری، اصل پروژه را زیر سؤال میبرد.
نتیجه مذاکرات هرچه باشد، خواه توافقی روشن و قطعی، و خواه توافق برای ادامه مذاکرات، یقین دارم که نمایندگان کشورمان تمام تلاش خود را برای رسیدن به بردی مطلوب و حفظ منافع ملی کشورمان بهکار گرفتهاند. و لایخافون لومه لائم.
اما درسی که از این پرونده میتوان و باید آموخت، این است که دستاورد نگرش افراطی و تفریطی درباب آثار و عوارض یک سیاست، جز خسران و خسارت چیز دیگری نیست.
اجازه بدهید مثالی بزنم:
اینروزها کسی در آلوده بودن هوای پایتخت و آثار زیانبار آن بر سلامت شهروندان تردیدی ندارد. اما اگر کسی بگوید با دوبار نفس عمیق کشیدن در این هوای آلوده، مرگ سراغتان میآید، قدری اغراق کردهاست! همچنین اگر کسی مدعی شود، این هوای آلوده نهتنها برای انسان مضر نیست، بلکه منافع بلندمدت هم دارد! زیرا با تحریک سیستم ایمنی بدن انسان قدرت مقاومت او را افزایش میدهد! نیز سخنی به گزافه گفتهاست! حتی اگر استدلال کند که انسان در هوای آلوده مثل گیاهی که در شرایط سخت طبیعت مقاومت میکند، مقاومتر میشود.
برخی سیاسیون و سخنوران وطنی در ایامی که تحریمها بهتدریج افزایش مییافت و وضعیت معیشتی مردم را تحتتأثیر قرار میداد، تحریم را بد و مضر نمیدانستند؛ حتی طرف مقابل را به صدور قطعنامههای بیشتر و بیشتر و به کارگیری ادبیات خصمانهتر تشویق میکردند: آنقدر قطعنامه بدهید تا موجودی کاغذ A4تان تمام شود!(۱)
آیا بهراستی تحریمها برای اقتصاد ما نه تهدید بلکه فرصت بودند و هستند؟ آیا این که همسایه جنوبی ما سالیانسال است که از منابع نفت و گاز مشترکمان برداشت میکند، و ما هنوز در ابتدای راه هستیم، هیچ ارتباطی با تحریم ندارد؟ آیا تولید بنزین پتروشیمی و گسترش آلودگی هوا ارتباطی با تحریم ندارد؟ آیا دور زدن مردم با بهانه دور زدن تحریمها و حیف و میل ثروت کشور ارتباطی با تحریم ندارد؟ آیا … ؟
امیدوارم روزی برسد که فارغ از حبّ و بغضهای سیاسی، به تأمل در اقدامات و تصمیمات گذشته خود بپردازیم و با درک نکات ضعف و قوت عملکرد خود، بهترین راه را برای آینده سرزمین خود برگزینیم.
——————————————————————–
– این یادداشت در روزنامه جهان اقتصاد شماره دوشنبه ۳ – ۹ – ۹۳ به چاپ رسیده است.
۱ – از نقل عین عبارت آن مقام مسؤول (به دلیل منشوری بودن به قول ورزشینویسان!) معذورم؛ و برای همین سعی کردم نسخه پاکنویس (قابلارائه) عبارت اصلی را ذکر کنم.
دستهها: یککمی سیاسی