جامعه علوی و تکلیف خواص
مولای متقیان (ع) در نامه به جناب مالک اشتر با اشاره و استناد به برابری مردم با همدیگر فارغ از کیش و آیینی که بدان پایبند هستند، او را در مقام حاکم مصر به مهربانی با شهروندان توصیه می‌کند. نکته بسیار قابل‌تأمل در کلام مولا تعریفی است که از مفهوم مهربانی با شهروندان ارائه می‌دهد: “خطاهایشان را ببخش، زیرا مقام تو بالاتر از آن‌هاست”.
شهروندان ممکن است خطا کنند و حقوق حکومت را تمام و کمال به‌جا نیاورند. در چنین شرایطی حاکم باید با آنان به مسامحه و با مهربانی رفتار کند. مقام حاکم بالاتر از مردم عادی است، پس باید صبورتر، بردبارتر و مهربان‌تر از بقیه مردم باشد. به بیان دیگر جناب مالک اشتر چون از اصحاب خاص مولا و شاگرد برجسته مکتب اوست، نه‌تنها حقی بیشتر از سایر شهروندان ندارد، بلکه کفه تکلیفش سنگین‌تر از بقیه است! زیرا او شهروند درجه‌یک است.
عامه مردم شهروندان درجه‌دو هستند، آنان ممکن است خطا کنند، شاید گرفتار خشم شوند، به حاکم توهین کنند، و با او نامهربان گردند. اما حاکم که از بخت بد خویش شهروند درجه‌یک است، مجاز نیست مثل آنان رفتار کند. او با همه نامهربانی‌های برخی از شهروندان، نباید مهربانی خود را مختص همفکران و نزدیکان خود بکند، او موظف است با همه به یک میزان و بدون تبعیض مهربانی کند.
مولای متقیان به مردم فرمان نمی‌دهد که چون شأن جناب مالک اشتر چنین و چنان است، بی‌چون و چرا از او اطاعت کنید. بلکه برعکس یار برگزیده خود را امر به مراعات حال مردم و تحمل تندی‌هایشان می‌کند. همین فراز از نامه مولا مؤید این ادعاست که در جامعه علوی شهروندان درجه‌یک از حق کمتر و تکلیف سنگین‌تر برخوردارند!
در جامعه‌ای که بناست با شیوه مدیریت علوی اداره شود، نباید شهروندان درجه‌یک امتیازی بر بقیه شهروندان داشته‌باشند و امکان برخورداری‌های خاص برایشان فراهم شود. نباید فرصت‌های کسب سود و ثروت‌اندوزی را به گروه معدودی از خواص سپرده، و عموم مردم را از آن‌ها بی‌بهره ساخت. چنین رفتاری مصداق بارز “نامهربانی حاکمان با شهروندان” است. مولا نمی‌پذیرد که حاکمان با برخی از شهروندان نسبت به بقیه “مهربانتر” باشند!
اعطای امتیازات به نورچشمی‌ها طی سالیان گذشته از جمله واگذاری املاک و مستغلات با تخفیفات فاحش که منتهی به ثروتمند شدن برخی افراد شده‌است، پدیده‌ای است که به‌اصطلاح با چشم غیرمسلح هم قابل‌مشاهده است. بی‌تردید این “مهربانی” با نورچشمی‎ها معنایی جز نادیده‌گرفتن دستور مولای متقیان و دوری از مسیر آن جناب ندارد. بازگشت به ارزش‌های علوی جز با حذف امتیازات خاص و بازگرداندن بی‌قیدوشرط این اموال به صاحبان اصلی آن میسر نیست.
———————————-
* – این یادداشت در روزنامه عصر اقتصاد شماره ‌یکشنبه ۲۵ – ۶ – ۹۷ به چاپ رسیده‌است.

دسته‌ها: توزیع درآمد و رفاه, رانت‌خواری و فساد